Peter-Vincent Schuld

U ziet vaak op websites, bij foto en teksten, bij televisieprogramma’s en andere media het © teken. Het © teken betekent dat er auteursrechten op foto’s, teksten, programma’s rusten. Maar het is een misverstand om te denken dat als er geen copyright-teken staat vermeld en als er geen vermelding bij staat dat het werk beschermd is, het werk vrijelijk te gebruiken is.

Auteursrecht is familie van het intellectuele eigendom. Zo goed als u stoffelijk eigendom heeft in de vorm van een huis, het bestek, een smartphone of uw eettafel, zo is er ook niet stoffelijk eigendom. U heeft een bankrekening waarop uw zuur verdiende centjes staan. U heeft dat geld niet contant in handen en toch is het uw eigendom.

Al heel lang terug heeft de nationale wetgever gemeend, daarin gesterkt en verplicht door internationale verdragen met kracht van wet en Europese regelgeving, dat het werk van creatieve personen en bedrijven maar ook dat van wetenschappers beschermd wordt door het auteursrecht.

Zeker waar het gebruik van foto’s aangaat wordt er online massaal piraterij gepleegd en worden foto’s onrechtmatig gebruikt. Rechthebbenden komen daar tegen in het geweer.
De rechten zijn per wet vergeven dus deze dienen gerespecteerd te worden

Er worden jaarlijks heel wat rechtszaken gevoerd over foto-auteursrecht. Vaak zijn het mensen, bedrijven maar ook overheden die voor de rechter gedaagd worden wegens inbreuk op deze rechten die zijn vastgelegd in de Auteurswet.

Het lijkt wel of de wetgever in 1912, want van die datum dateert de huidige auteurswet (met tussentijds de nodige aanpassingen) helderziend was. Nooit is er zoveel intellectueel eigendom in het “verkeer” terecht gekomen sinds het aanbreken van het digitale tijdperk.

Maar auteursrechtelijk beschermde werken waaronder foto’s zijn enorm kwetsbaar voor wederrechtelijk en onrechtmatig gebruik. Alleen bij grove opzet en grote zaken worden de daders door het Openbaar Ministerie vervolgd. In alle andere gevallen moet de benadeelde zelf maar zien via de civiele weg om de schade vergoed te zien met alle stress en ellende van dien.

Voor een rechthebbende vormen zijn werken hetgeen waarop hij krachtens de wet zijn vruchtgebruik op mag genereren. Wordt werk onrechtmatig of wederrechtelijk gebruikt dan voelt dat voor de rechthebbende dat aan als pure diefstal, gelijk een winkelier die met zijn handen in het haar staat als deze voor de zoveelste keren het slachtoffer wordt van winkeldiefstal of een beroving.

Mensen die inbreuk maken op auteursrechten beseffen vaak helemaal niet wat voor ellende ze aanrichten. In veel gevallen waarin inbreuk plegende partijen betrapt worden voelen zij zich slachtoffer met alle tirades, bedreigingen en beschimpingen aan het adres van diegene die voor zijn bij wet vergeven rechten opkomt.

Als de inbreukpleger door de rechter wordt veroordeeld dan is deze niet alleen de schade verschuldigd aan de rechthebbende maar we hebben een wetsartikel gekend als art. 1019h Burgerlijke rechtsvordering dat stelt dat alle kosten die de benadeelde cq in het gelijk gestelde partij heeft gemaakt aan advocaten, griffierechten, deurwaarders en opsporing ook nog eens door de inbreukpleger terugbetaald moeten worden aan de benadeelde partij.

Zo kan een auteursrechtelijk geschil van enige honderden euro’s al gauw oplopen tot een kostenpost van vele duizenden euro’s die opgehoest moeten worden door de partij die door de rechter in het ongelijk wordt gesteld.

Dit is een implementatie van artikel 14 van de Europese handhavingsrichtlijn 2004/48. Waarom?
Omdat auteursrechtelijk beschermde werken nu eenmaal zeer kwetsbaar zijn voor onrechtmatig en wederrechtelijk gebruik en zodoende voor de rechthebbende de stap naar de rechter laagdrempeliger moet maken omdat ze hun proceskosten vergoed kunnen zien.

Helaas worden creatieven aanhoudend en elke dag benadeeld. Deels door onwetendheid, maar dat sluit de aansprakelijkheid voor de schade niet uit en deels omdat mensen, bedrijven, instellingen en overheden gewoon lak aan deze wetgeving hebben. Fotografen, kunstenaars, componisten, schrijvers, cineasten, journalisten, ontwerpers, programmamakers, ze moeten ergens van leven en hun professionele activiteiten van betalen.

Er zijn mensen die zeggen en stellen dat de auteurswet achterhaald is. Vaak zijn het mensen die denken dat alles voor niets is of mensen die zijn betrapt op het “stelen” en daarvoor ter verantwoording worden geroepen. Ja we hebben qua ontwikkeling in het denkvermogen nu eenmaal ook mindere goden in onze samenleving. Primitieven blijf je houden.

Maar de boodschap van voorkoming moet uitgesproken blijven geworden. Waar het mogelijk is dient er met internetgebruiker in communicatie getreden worden om mensen zoveel mogelijk uitleg te geven waarom de auteurswet er is en waarom rechthebbenden opkomen voor hun rechten. Maar het mag daar zeker niet toe beperkt blijven. Het is zaak dat conflicten voorkomen worden, met andere woorden dat we alle mogelijke inspanningen blijven doen om mensen voor te lichten hoe beeldgebruikers wel rechtmatig beeld kunnen betrekken. Zelfs als er een verzoek tot openbaarmaking aan een rechthebbende van een foto gevraagd wordt is het niet zeker dat de rechthebbende toestemming verleent voor openbaarmaking. Immers de rechthebbende heeft het recht om toestemming te weigeren.

Toch hebben rechthebbenden waaronder ook uw verslaggever in de praktijk te maken met mensen die, als ze. betrapt worden op het plegen van inbreuk, het nodig vinden
om online smaad en laster te plegen maar ook om rechthebbenden fysiek te bedreigen.

De bekende popfotograaf William Rutten publiceerde in het blad van de auteursrechtenorganisatie voor de beeldmakers, Pictoright een lijst van de meest gebruikte smoezen die hij als beeldmaker te horen krijgt als hij inbreukplegers aanspreekt.

Smoezen, bedreigingen, smaad en laster, niets blijft de beeldmaker bespaard als deze opkomt voor zijn rechten.

Zoals een zeker meneer K. uit de omgeving van Hardenberg die verbonden is aan buffelfarm.nl. Toen deze website betrapt werd op het onrechtmatig publiceren van beeld en daarop aangesproken werd vond deze man het nodig om bedreigingen te gaan uiten naar diegenen die opkwamen voor de intellectuele eigendomsrechten die zij bezitten. De man is aangifte bij de politie aangezegd.

Of meneer Van O uit de omgeving van Made, van de website Onsbrabant.com die bij hoog en bij laag beweerde, toen hij door fotojournalist Jack Brekelmans betrapt werd op het plegen van inbreuk, dat hij een “samenwerkingsverband” had met de krant BNDe Stem”, wat bij navraag overigens nergens uit bleek. Los daarvan was zijn verweer totaal irrelevant voor de auteursrechtelijke discussie ten gronde. Ook deze meneer zal zich zo het er nu uit ziet, zich mogen gaan melden bij de rechter.

Deze mensen begrijpen echt de kern niet van het auteursrecht. Wil iemand wel dat zijn of haar werk gebruikt wordt voor bepaalde doeleinden? De enige die daar normaliter zeggenschap over heeft is de rechthebbende zelf! Uw verslaggever wil bijvoorbeeld niet dat de werken waar hij de rechten op heeft, aangewend worden voor politieke doeleinden.
Dit tast in zijn ogen zijn journalistieke onafhankelijkheid aan. Daarnaast moet een rechthebbende in staat gesteld worden zijn of haar werk uit te voeren en zaken aan te schaffen. Of dat nu penselen, doeken en verf zijn voor een kunstschilder of alles wat behoort bij nieuwsgaring voor een onafhankelijk (foto)journalist. Dan spreken we nog niet eens over de primair noodzakelijk broodwinning. Op een lege maag is het slecht werken.

In de komende jaren, met de verdergaande digitalisering zal het “niet stoffelijk eigendom” alleen maar gaan toenemen. Kijk alleen maar naar de crypto-munteenheden om maar een voorbeeld te gaan noemen.

Iedereen die zich in de digitale wereld begeeft en bezig is om “content” te produceren zou eigenlijk moeten beseffen content een economische waarde heeft. We gaan met zijn allen veel meer “digitaal eigendom” vergaren dat een waarde kent in het economisch verkeer. Het maakt daarbij niet uit of iemand dit doet voor louter broodwinning of als bijzaak.
Het is een transitie-tijdperk waarin we nu zitten waarin u zich dit wellicht nog moeilijk kunt voorstellen.

Binnen Facts Found hebben we een strikt auteursrechtbeleid waarin we content van derden respecteren en onze eigen content beschermen, maar omdat het onderwerp zo actueel is berichten wij er zoals nu ook over. In de contacten met anderen buiten het redactionele kader is het voortdurend uitleggen, voorlichten en blijven hameren op preventie. Tot in den treuren zo nodig.

Soms is het praten tegen een menselijk stuk graniet omdat mensen er klaarblijkelijk geen interesse in hebben en het normaal vinden dat ze anderen benadelen. Het zijn over het algemeen querulanten, veelplegers, te grote ego’s, mensen met een grote mond en een sterk verminderd inlevingsvermogen en niet zelden ook een beperktere hersencapaciteit.

Maar ondanks het de betonnen muren waar tegenop gelopen blijft de boodschap van preventie uitdragen worden. Geen weldenkend mens zit op geschillen te wachten en zeker niet als deze voorkomen kunnen worden.

Tegenover de veel voorkomende ignorantie staan personen en bedrijven die toch hun uiterste moeite doen om de materie beter te begrijpen en toe te passen. Het zijn pareltjes.
Een van deze pareltjes is de onderneming FC Klap, een mediabedrijf in Hilversum en onder andere uitgever van het in de omroepwereld gekende en populaire Broadcast Magazine.

Met dit vakblad als vlaggenschip dat onder hoofdredactie staat van Jeroen te Nuyl, wilde het mediabedrijf FC Klap er alles aan doen om nooit meer in problemen te geraken nadat ook dit bedrijf in auteursrechtelijk troebel vaarwater terecht was gekomen.

Hier gloorde een onderscheid tussen querulant en tegen beter weten in dwars blijven liggen, ondanks stapels wetgeving en rechtspraak enerzijds en welwillendheid van echte mediaprofessionals anderzijds. Waar andere online beeldgebruikers blijven steken op het bedenkelijk niveau van de 3e klasse zaterdagamateurs met uitvalverschijnselen zie je hier dat er bij dit bedrijf gewerkt wordt op het niveau van de eredivisie met bijbehorende sportiviteit.

Uw verslaggever sprak collegiaal af met de directie van dit innovatieve Hilversumse mediabedrijf en anderhalve maand later stond uw verslaggever een team van media-professionals die verbonden en verwant waren aan deze onderneming “les te geven”. Journalistiek is kritisch beschouwen, maar dat geldt ook voor het introspectief functioneren van de mechanismen en manieren die tot journalistieke mediaproducties leiden met inbegrip….van het gebruik van auteursrechtelijk beschermde werken gemaakt door derden. Voorlichting heeft effect, dat bleek temeer daar er na de “voorlichtingsmiddag” teruggekoppeld werd bij vragen. Als je als (foto)journalist bemerkt dat een beeldgebruiker zoals bij FC Klap er alles aan doet om uit de “gevarenzone” te blijven en je kunt ze daar bij helpen geeft dit een ongelofelijk goed gevoel.

Ook bij minder grote partijen zijn er sterren aan het firmament die blijven stralen tussen de grote hoeveelheid “ruimtepuin”.
Zo kwam er een contact met de heer Maarten van de Kerkhof die samen met twee andere kameraden een muziekcafé exploiteert in Deurne. Ook zij maakten de fout door een iconische foto van sneeuwschuivers van fotojournalist Toby de Kort op Facebook te uploaden en openbaar te maken zonder toestemming en afdracht van reproductierechten.

Toby de Kort was bij zware sneeuwval onder extreem gevaarlijke verkeerscondities de weg opgegaan om dit beeld te maken. Maarten van de Kerkhof was zich direct bewust van de fout die hij gemaakt had en richtte zijn onvrede niet op de fotograaf. Maarten beklaagde zich erover dat er zo weinig voorlichting is op het gebied van online beeldgebruik. Maarten, zelf muzikant, begreep het rechtentechnische verhaal zowat direct. Maarten koos er voor om een schikking overeen te komen met Toby de Kort die weldra voltooid zal moeten worden.

Maarten bekritiseert stevig de beroepsorganisaties en auteursrechtorganisaties met het verwijt dat er geen voorlichting is en dat er voorlichting moet komen, daarin heeft hij naar onze mening groot gelijk. Ook uw verslaggever heeft in persoonlijke contacten met de secretaris Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ ) gepleit voor meer voorlichting en preventie vanuit de vakorganisaties. Op zijn oproep volgde nimmer ook maar enige inhoudelijke reactie.

In tegenstelling tot de NVJ is het overkoepelend orgaan voor de collectieve beheerorganisaties VO©IE, waarbij onder andere Buma-Stemra en Pictoright zijn aangesloten wel actief op het vlak van preventie. In samenwerking met de Federatie Auteursrechtbelangen wordt er via de website auteursrecht.nl voorlichting gegeven over de auteurswet, het auteursrecht, hoe je licenties kun aanvragen en over wat wel en niet mag. Spijtig is dat de informatie die gegeven wordt vaak niet de gebruiker van auteursrechtelijk beschermde werken bereikt. Dit is een klacht die we vaker tegenkomen.

Jurist en woordvoerster Marike Ringers van Pictoright zegt nadrukkelijk dat er vanuit de CBO’s wel degelijk voorlichting gegeven maar erkent dat de informatie niet altijd de gebruiker van auteursrechtelijke werken bereikt.

Het is ook daarom dat vanuit de kleine redactie van dit journalistiek platform wel de communicatie met de gebruiker van de digitale snelweg wordt gezocht en we proberen tot preventie van inbreuken te komen.

Het aantal inbreuken op het auteursrecht neemt landelijk, na een tijdje te zijn teruggelopen weer toe. Een van de redenen is de opkomst van sociale media. Beeld zomaar op Twitter, Facebook of Instagram uploaden zonder toestemming van de rechthebbende is verboden. Een recent vonnis van de Rechtbank in Breda onderstreepte die feit nog maar eens een keer.

De rechter was in deze Facebookzaak waar een andere fotojournalist benadeeld werd onverbiddelijk geweest. De inbreukpleger werd veroordeeld tot het betalen van een stevig geldbedrag. Had de inbreukpleger geschikt waren de kosten nooit zo uit de hand gelopen.

Maarten van de Kerkhof lijkt enthousiast te zijn om tot beteren bescherming te komen van creatieven. “ik werk samen met twee kunstenaars en twee fotografen waarbij ons café een podium biedt aan deze creatieven”, “deze mensen verdienen bescherming”, vervolgt Van de Kerkhof die klaarblijkelijk erg is begaan met de (rechts)positie van creatieven.

Al die mensen die om wat voor reden dan ook in aanraking komen met het auteursrecht en zich sterk gaan maken voor de bij wet vergeven rechten van creatieven verdienen onze steun. Deze mensen, ook al is de aanleiding soms een inbreuk, die opgelost moet worden, maar waarbij mensen aangeven zich daadwerkelijk te willen gaan inzetten, vormen de hoop en de kracht voor onze creatieve gemeenschap. Wellicht verdienen juist deze mensen zoals Maarten van de Kerkhof van het Deurnese muziekcafé Tam Tam en Jeroen te Nuyl van Broadcast Magazine een award. Eerlijk gedrag moet benadrukt en beloond worden, ook al zijn er problemen aan vooraf gegaan. Problemen zijn er voor om opgelost te worden, waar het ook maar even kan, graag in goede harmonie. Nu maar hopen dat beroepsorganisaties en auteursrechtorganisaties zich nog sterker gaan maken voor inbreuk-preventie. Bij Facts Found zijn we bewust van onze maatschappelijke verantwoordelijkheid en de bijdrage die we als medium moeten leveren om te proberen in inbreuken op het auteursrecht te voorkomen.