door Peter-Vincent Schuld

Het is altijd interessant hoe men elders omgaat met energie en verwante
vraagstukken. Nederland en België zijn slechts minieme stipjes op de aardbol.
Zelfs de Europese Unie is slechts een (wat grotere) stip op de wereldkaart, maar
het is en blijft een stip. Ondanks dat veel roots van de wereldwijde
energiesectoren in Nederland en België liggen

(Shell en Fina wat thans volledig in Franse handen, genaamd Total) ligt, tot en
met de Generale Maatschappij in Brussel, ooit opgericht door de Nederlandse
Koning Willem I dat thans volledig geïntegreerd is in de Franse groep Engie
(voorheen GDF SUEZ).

De wereldwijde economische belangen van de klassieke energiesector zijn dermate
groot, dat een “stand still” volstrekt onhaalbaar, ondenkbaar, onrealistisch en
bovendien onwenselijk is en daarmee onmogelijk.

Nu kunnen politici en milieubewegingen zoveel drammen als ze willen, zonder
energie staan ook hun activiteiten stil. Het bedenksel “energietransitie” zal
weliswaar kleinschalig of beperkt haar beslag krijgen maar daarmee houdt het
volstrekt op. Als er morgen of over 10 tot 20 jaar geen druppel olie of gas meer
“geserveerd” wordt staat de economie volledig stil en zal daarmee een absolute
recessie of nog erger tot stand brengen met nieuwe armoede tot gevolg.

Idealistische praatjes zijn mooi voor de bühne maar daar houdt het ver op.
De
Franse president Macron kan roepen wat hij wil over het naleven van
klimaatakkoord van Parijs, maar Macron vergeet dat ook zijn land economisch voor
een fiks deel afhankelijk is van wereldwijd opererende energieconglomeraten
zoals EnGie (GFD SUEZ) en TOTAL. Innovatie zal de “schadelijke” neveneffecten
van het gebruik van fossiele brandstoffen uiteindelijk moeten neutraliseren,
niet het staken van het gebruik van fossiele brandstoffen.

Energiemaatschappijen houden in hun rendabiliteitsberekeningen met een aantal
zaken rekening zoals onder meer het rendement op (lange termijn)-investeringen,
het moment waarop “aangeboorde” bronnen uitgeput raken, het vinden van nieuwe
olie- en gasbronnen, de veiligheid en continuïteit van exploratie- en
productieprocessen en de politieke wanen van de dag, het jaar en het decennium
waarin deze zich voordoen.

Intentieverklaringen van energiemaatschappijen zijn niet meer dan een vormelijke
beleefdheid en daarna gaan we over tot de orde van de dag. Immers bestuurders
van landen zijn sneller inwisselbaar dan energiebronnen waarop economieën
draaien.

Met een toenemende wereldbevolking een een toenemende wereldwijde economische
activiteit zal de vraag naar energie alleen maar stijgen. Hier doet een
recessie, die te verwachten is, niets aan af.

Een handelsoorlogje tussen de VS en China is slecht een valse vouw in een
gestreken broek. Daarom nemen we u mee op reis en dat blijven we doen. Het
verhaal van “om de hoek” staat in geen enkele verhouding tot het mondiale
verhaal. Het kent geen enkele importantie noch relevantie.

Diegenen die dat toch bewegen moeten we, hoe arrogant het ook klinkt, in hun
gezicht hartelijk uitlachen.

Steenkolenmijnen gingen ooit in Nederland, België en het VK dicht omdat ze niet
meer rendabel waren en er een eenvoudiger manier van energie voorhanden was…
aardgas. Toch heeft steenkool nog steeds een groot aandeel in de
energieproductie en worden er zelfs schonere gasgestookte centrales op
non-actief gesteld. Aan de andere kant wordt sinds 2017 de op kolen en biomassa
gestookte Elektriciteitscentrale Gelderland in Nijmegen, eigendom van Engie
(voorheen Electrabel – GDF SUEZ- gesloopt.

Productiekosten van elektriciteitsopwekking middels gas zijn duurder dan
steenkool. Toch lijken de energiecentrales die in op steenkool draaien hun
langste tijd gehad te hebben. De Amercentrale in Geertruidenberg en de
Hemwegcentrale in Amsterdam moeten gaan sluiten indien ze niet op andere wijzes
gestookt gaan worden dan steenkool.

Toch stelt zich de vraag gelet of de demografische ontwikkeling, dus
toename van de bevolking er op termijn wel voldaan kan worden aan de vraag naar
elektriciteit. In België waren er reeds situaties gedurende de wintermaanden
waarin gevreesd werd voor de continuïteit de levering van elektriciteit.

Er wordt volop gesproken over de “energietransitie”, en deze vindt ook op
onderdelen plaats. Maar de vraag stelt zich of deze altijd rationeel ingegeven
is. Kunnen kleine landen als Nederland en België sowieso iets substantieels
bijdragen aan een zeker klimaatprobleem? Of  heeft een kostbare
transitie-symboliek een hogere prioriteit?

Wie een ritje door het zuiden van Europa maakt ziet overal vrachtwagens met
gasflessen rijden. Mensen koken op gas. Het is eenvoudigweg te duur om
verhoudingsgewijs dun bevolkte streken te voorzien van een aardgasnetwerk waarop
iedereen aangesloten is. Vergeet bovendien niet dat mensen gewoontedieren zijn.
Koken op gas is voor velen om tal van redenen veel aantrekkelijker dan de
“inductieplaat”.

Gaan we nog iets verder naar het zuiden, naar de eilandengroep Kaapverdië, eens
een Portugese overzees gebiedsdeel, in Afrika dan zien we een nog intensiever
gebruik van flessengas.

Het is niet aannemelijk dat dit in de komende jaren of zelfs decennia gaat
veranderen.Waar moeten mensen in deze landen dit van betalen? In tegenstelling
tot het noorden van Europa valt er weinig fiscaal af te romen van inkomens die
verhoudingsgewijs enorm laag liggen.

Iedereen wil daar graag zijn warme hap hebben, net zoals wij. Op hout koken
is daar wat uit gebruik geraakt, zeker in de geürbaniseerde delen. Het is juist
goed om te kijken hoe men in realiteit in het buitenland omgaat met het
energieverhaal omdat dan eveneens duidelijk wordt of de geproclameerde
klimaatdoelstellingen wel realistisch, haalbaar en zinvol zijn.

De zoektocht naar feiten en
realiteiten houdt nooit op. Enkele weken geleden brachten wij u een
verhaal over het eiland Corsica, over het eigen karakter binnen
Frankrijk en binnen Europa. Vorige week brachten wij u een opinie over
het energie- en klimaatdebat. Maar omdat energie en klimaat zulke
heikele thema’s zijn waarover de meningen alles behalve eensluidend zijn
hebben we tijdens onze reportages op Corsica ook gekeken naar het
“energieverhaal”.  Niet zoekende maar “tegenkomende”.

Energie is een breed verhaal. Dat gaat van de elektriciteit die u in huis
gebruikt tot en met de brandstof die u aan de pomp tankt. In dit verhaal laten
we zien dat een en ander zeer nauw met elkaar verbonden is en dus met elkaar
samenhangt. Daarom nemen we u mee op reis en laten we u kennis maken met wat we
tegenkomen.

Dit verhaal toont sowieso aan dat het volledig “afstappen” van fossiele
brandstoffen alle schijn heeft van een ideologisch verhaal, hetgeen niet
onverlet laat dat er ook andere energiebronnen aangewend (kunnen) worden.

Terugkerend naar dat eigenzinnig eiland Corsica:
Het eiland kent twee
gasgestookte thermische centrales, vier waterkrachtcentrales, 14 sites waar
zonne-energie opgewekt wordt, 1 biogasinstallatie en in het noorden wat
windmolens (bron EDF) los van alle particuliere initiatieven.

In de haven van het Corsicaanse Ajaccio zie ik een tanker liggen, geladen met gas
bedoeld voor het opwekken van energie. Wat zeg ik? Om de dag zie ik een andere
tanker aangemeerd liggen. Er is een constante aanvoer van gas om de centrales op
het eiland te kunnen voorzien van “brandstof” om deze om te zetten in
elektriciteit.

Het eiland is voor een substantieel deel afhankelijk van aardgas, maar ook
de inzet van stuwdammen en waterkrachtcentrales dragen bij aan de
energiebehoefte op het eiland dat veel toeristen lokt en dus de nodige “energie”
moet kunnen leveren om alles “draaiend” te houden.

Waterkrachtcentrales zijn niet een fenomeen van de laatste jaren. integendeel,
het is een oude, maar beproefde methode om energie op te wekken die we overal
ter wereld tegenkomen.

De locatie waar ons team zich gedurende de reportages op het eiland had
gehuisvest was Tolla met zicht op het befaamde meer van Tolla dat ook een
stuwmeer vormt waarbij in Tolla, Prunelli en Ocana de waterkracht wordt omgezet
in elektriciteit die het net opgaat.

Tijd om
het eens van dichterbij te bekijken en we nemen op de toch al smalle
bergwegen een klein weggetje naar beneden. Al naar beneden rijdende,
achter de dichte bebossing komt de waterkrachtcentrale en het stuwmeer
tevoorschijn.

Het meer is imposant, het
bouwwerk tussen de bergen dat uiteindelijk zorgt voor de opwekking van
energie zo nog imposanter. Je voelt je klein en nietig tussen de enorme
rotsmassa’s aan weerszijden van het meer en de enorme constructie met
ijzeren trappen. Vanaf een afstand is een overvliegende helikopter niet
meer als een stipje aan het firmament en het zou zo een grote roofvogel
geweest kunnen zijn met een rommelende maag die voor wat expressief
geluid zorg droeg.

Onder je zie je een betonmassa waarvan je soms toch afvraagt hoe ze het hebben
kunnen bouwen.Aan
de ene kant die enorme watermassa van het meer met een onvoorstelbare
druk op de betonnen constructie en een de andere kant een betrekkelijke
leegte, een schuine betonnen helling een een stroompje water, maar
binnenin en verderop,  daar gebeurt het, daar wordt de watermassa
aangewend voor de productie van energie. Productiecapaciteit? 44
megawatt!

De centrale in het Corsicaanse Tolla, eigenlijk de centrale van Prunelli genoemd
is in handen van het Franse energieconglomeraat Electricité de France, EDF dat
tevens het elektriciteitsnetwerk uitbaat.

Het weggetje naar site ligt er wat verlaten bij. Ondanks de wegwijzers is dit
niet echt een veel bezochte plek ondanks het feit dat het een absolute
bezienswaardigheid is. Maar voorzichtigheid is geboden, ga zeker niet het water
in, verdrinkingsgevaar is nadrukkelijk aanwezig en er is geen permanent
toezicht.

In Tolla, Ocana en Pont de la Vanna  wordt  stroom geproduceerd en middels
transformatoren wordt het op het net gezet. Hier gaan de grote energiemasten
over in kleinere masten die de elektriciteit naar de aangesloten huishoudens
brengen via bovengrondse kabels op palen.

Maar slaat de eventuele klimaatverandering ook hier toe? Normaliter is het
in de maanden juli en augustus kurkdroog en valt er nagenoeg geen regen op
Corsica. Maar ook hier lijkt het weer een beetje in de war te zijn.

Tijdens ons verblijf heeft het een aantal keren qua storm en regen aardig huis
gehouden. Maar we zijn op reportage en dus trekken we er op uit. We zien overal
aarde, zand en steengruis op de weg liggen die met het regenwater zijn
meegekomen. Maar daar houdt het niet bij op.

Interventieploegen
van energiebedrijf EDF moesten uitrukken om de schade te herstellen en
de stroomvoorziening op gang te brengen. Kabels zijn losgeraakt van de
bovengrondse elektriciteitstransportleidingen en dus zijn er mensen zonder
stroom komen te zitten.

In hun voertuig maken de medewerkers van EDF zich op. Speciale handschoenen,
helmen en andere beschermingsmiddelen worden aangetrokken voor dit soort van
niet ongevaarlijke klussen.

Met houten ladders tegen de geleiding van elektriciteit en in beschermende
kleding gaan de stoere mannen van EDF de hoogspanning te lijf. Een man klimt de
ladder op terwijl zijn collega een oogje in het zeil houdt. Ze zijn voor elkaars
leven verantwoordelijk.

We beschouwen de elektriciteitsvoorziening als vanzelfsprekend, maar hier zien we
nog eens dat dit niet het geval is. Al helemaal niet als er met gevaar voor
eigen leven de stroomvoorziening hersteld moet worden en calamiteiten moeten
worden bestreden.

Als een
brandweerman iets overkomt, wordt deze als een held geëerd, maar als een
lid van een interventieploeg van een energiemaatschappij iets overkomt
lezen we er overheen als een alledaags feit, wat het gewoon niet is en
nimmer zal zijn. In het verhaal over energietransitie en klimaat is het
heldendom van deze mensen een volstrekt ondergeschoven kind. Ingrijpen
bij calamiteiten met gas en elektriciteit dient snel en veilig te
geschieden. Zij die dat doen verdienen onze oprechte bewondering.

Al hoewel in België, Frankrijk, Duitsland en Oostenrijk de interventieploegen van
de netwerkbeheerders van gas en elektriciteit wel zijn uitgerust met “blauw
zwaailicht en sirene” om bij calamiteiten zo snel mogelijk ter plaatse te kunnen
zijn en levensgevaarlijke situaties te kunnen oplossen, houdt je in Nederland
zeveraars die het alleen maar kunnen hebben over “als er teveel voertuigen van
verschillende diensten met blauwe zwaailichten op straat komen dan… bla bla bla
bla. Nederland op zijn smalst?

Terwijl in Nederland er in 2016 een gasgestookte centrale failliet is gegaan en
er diverse gasgestookte centrales in de mottenballen staan wordt er op Corsica
juist fiks ingezet op gasgestookte centrales. In Lucciana, nabij Bastia staat er
een nieuwe gasgestookte centrale met 7 turbines die samen een capaciteit van
zo’n 120 Megawatt hebben.

Als je vanuit de bergen de laagvlaktes nabij de kust nadert blinkt het roestvrij
staal nog van nieuwigheid op het complex. Het is een apart gezicht komende
vanuit de bergen. Opeens een industriële site op een plaats waar je het niet
verwacht. Tenminste als je een beetje oog hebt voor wat er in je omgeving te
zien bent als je onderweg bent.

Met
deze centrale zet EDF in op de toekomst en naar eigen zeggen
veroorzaakt het fors minder uitstoot, zoals we kunnen lezen op de
website van EDF. Maar niet alleen de website vertelt een verhaal dat
feitelijk is, de realiteit leert ons dat we niet zonder aardgas kunnen.

Voor de opsplitsing van EDF en haar zustermaatschappij GDF, nadien GDF-SUEZ,
thans Engie vormde het Franse staatsconglomeraat EDF-GDF de grote publieke
Franse energiereus.Suez is van origine de bouwmaatschappij van het gelijknamige
Suezkanaal in Egypte en werd nadien een utiliteitsspeler. In 1997 fuseerde het
met het waterbedrijf van Lyon, Lyonnaise des Eaux, maar de huidige onderneming
kent ook een stuk Nederlandse geschiedenis en Suez verwierf de door de
Nederlandse Koning Willem I in 1822 opzette Algemeene Nederlandsche Maatschappij
ter begunstiging van de volksvlijt” oftewel de Generale Maatschappij, het latere
Societé Generale de Belgique. Anno 2019 is Engie een wereldwijde speler op het
gebied van energie, water, milieu, engineering, inclusief afvalverwerking.

We komen Engie nadrukkelijk tegen op Corsica waar even buiten Ajaccio door
dochtermaatschappij een site ontwikkeld is waar een opslag- en
distributiefaciliteit wordt gebouwd voor vloeibaar gas (butaan). Het project
heet Loregaz. In het heuvelachtige gebied verschijnen grote gasbollen die
voorzien in de opslag van het gas.

De gehele technische ontwikkeling is in handen van de van oorsprong Belgische
dochter van Engie (GDF-SUEZ), Tractebel zoals het bord nabij de bouwplaats
meldt.

Maar wat is zo economisch interessant aan butaan? Om die vraag te kunnen
beantwoorden moeten we eerst even kijken naar wat butaan is. Om te beginnen is
de chemische samenstelling, voor de geïnteresseerden onder ons C4H10 en het gas
wordt vloeibaar bij – 0,5 graden Celsius. (propaangas wordt pas vloeibaar bij
-40 graden Celcius ).

Het wordt in warmere landen dus het zuiden van Frankrijk, Italië, Spanje en
Portugal aangewend als LPG voor voertuigen, voor flessengas waarop gekookt wordt
en in het algemeen wordt het gebruikt ook gebruikt voor aanstekers. Butaan en
Propaan worden beiden gewonnen als “bijproduct” bij de winning van aardgas en
bij de raffinage van aardolie. In vroeger tijden werd het “bijproduct” als
“onbruikbaar” afgefakkeld tot men er achterkwam dat deze zogeheten
petroleumgassen ook goed kon gebruiken als brandstof.

Het koolwaterstofgas is dus van een afvalproduct tot een volwaardige brandstof
opgeklommen. Nu er op een eiland als Corisca een beperkte dichtheid van bewoning
is buiten de verstedelijkte gebieden is men voor de brandstofvoorziening voor
bijvoorbeeld koken aangewezen op butaan en is het rendabel om een
opslagfaciliteit te bouwen zoals Engie nu aldaar doet.

Geheel ongevaarlijk is butaan niet omdat het zeer licht ontvlambaar is. Een
faciliteit zoals deze nu door Engie bij Ajaccio gebouwd wordt, wordt dan ook
door de autoriteiten aangemerkt als een “seveso-bedrijf” wat inhoudt dat er
grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen aanwezig zijn en dat het bedrijf dient te
voldoen aan de zogeheten Europese “seveso-richtlijnen”. De naam “Seveso” is
ontleend aan de Seveso-ramp die zich op 10 juli 1976 voltrok bij een relatief
klein chemisch bedrijf nabij Milaan.

Na een reeks aan chemische reacties ten gevolge van een incident voltrok er zich
een massale catastrofe voltrok dier, milieu en mens (in die exacte volgorde). 
Het project in Ajaccio heeft dan ook nogal wat voeten in de aarde gehad, maar
uiteindelijk is de bouw aangevangen en is de opslag en distributie van butaan
een nieuw tijdperk ingegaan. 

het gebruik van butaan als brandstof is thans echt niet weg te denken laat
staan te reduceren. Het oog valt op een butaantank voor een particulier gebruik
in het Corsicaanse Propriano.

Wie het eiland Corsica betreedt ziet vrijwel direct een voor velen onbekend
brandstofmerk voor voertuigen genaamd “Vito”. Op het eiland zijn er zo’n 78
tankstations die deze naam voeren.  En weer blijkt er achter deze “handelsnaam”
een geschiedenis te zitten. Een geschiedenis die vertelt dat het gebruik van
petroleumgassen gewoon doorgang zal vinden. Een geschiedenis die vertelt dat
miljardeninvesteringen en het verwerven van meerderheidsbelangen tot volledige
overnames in de petroleumsector economische activiteiten vormen die krachtiger 
zijn dan een politiek van symboliek en de waan van de dag.

Oplossingen zullen uit innovatie moeten komen. Innovatieve techniek die nu al in
gebruik genomen is zoals het toonaangevend tijdschrift Forbes meldde. In Texas
is er een elektriciteitscentrale van energieconglomeraat Net Power in gebruik
genomen die fossiele brandstoffen verbrandt met louter zuurstof in plaats van
lucht wat zou leiden tot 0-uitstoot van CO2 en een massale reductie van de
stikstofuitstoot.

Maar terug naar het brandstofmerk Vito. Het is eigendom van het
betrekkelijk jonge energiebedrijf “Rubis” dat in 1990 werd opgericht en aanving
met de overname van investeringsmaatschappij Penhoët, het bedrijf kocht daarna
Compagnie Parisienne des Asphaltes dat voornamelijk actief was in de exploitatie
van opslagtanks voor koolwaterstoffen (butaan en propaan) en chemicaliën en zo
ontstond Rubis Terminals. Het bedrijf kende groei en de overnames waren niet
meer te stuiten. In 1994 werd de Franse LPG-distributeur Vitogaz gekocht 11 jaar
later werd In de Cariben en en Frans Guyana werd het distributienetwerk van
Shell voor LPG en petroleumproducten verworven en de tankstations “rebranded”
tot Vito. Rubis was nog niet uitgespeeld en verwierf van BP 50 % van het belang
in Frangaz en nam daarna ook de activiteiten in de Cariben over van het
Amerikaanse brandstofconglomeraat Chevron.

Wie
echt wat wil begrijpen hoe de realiteit rond energie, klimaat en de
realiteit in elkaar zit, zal uit zijn luie stoel moeten komen en zal
moeten gaan reizen, kijken, en research plegen. Roeptoeteren zonder
werkelijk te zien wat er zoal wereldwijd aan realiteitenen
feiten bestaan draagt niks bij aan oplossingen van bestaande of
vermeende problemen. Handelen, denken, en praten op en vanaf de
vierkante meter blijkt zo nutteloos als water naar de zee dragen.