#Nieuws & Actualiteiten

Zweden lapt afspraken Schengenvisum aan de laars


Zweden lapt afspraken Schengenverdrag aan de laars

door Koos van Houdt

Korte samenvatting:

Twee Senegalezen zitten, mogelijk onterecht, vast in Malmö. Ze zijn op 24 juli
uit de Flixbus gepikt, toen ze onderweg waren vanuit Nederland naar een
familielid in Zweden. De Zweedse autoriteiten zwijgen tot nu toe als een pot
over de zaak. Het lijkt erop dat de grenspolitie z’n boekje te buiten is gegaan
en het Europese recht aan de laars heeft gelapt.

Het kleine verhaal:

Mieke Harms uit Bedum, een villadorp even ten noorden van Groningen, verbleef
voor een vakantie in Senegal. Daar leerde ze een Senegalees kennen. De man had
twee zoons uit een eerder huwelijk. Zij wonen nog steeds in dat land. De zoons,
Pape Matar (26) en Ibralo (23), reisden in juli voor de derde keer in een paar
jaar naar Nederland om hun vader en stiefmoeder te ontmoeten.

Het was hun gewoonte om op basis van hun Senegalees staatsburgerschap met
bijbehorend geldig paspoort te reizen op een zogenaamd Schengenvisum voor kort
verblijf. Met zo’n visum kun je binnen een afgesproken termijn van 180 dagen
onbeperkt en onbelemmerd 90 dagen reizen binnen het Schengengebied van 26
lidstaten van de Europese Unie. Iedere keer kregen ze zonder problemen een
Schengenvisum op de consulaire afdeling van de Nederlandse ambassade in de
hoofdstad Dakar.

Half juli arriveerden de jonge Senegalezen met een vlucht van TAP Portugese
Airlines met tussenlanding in Lissabon op Schiphol.
De reis verliep zonder problemen, want op basis van geldige reisdocumenten. Het
past binnen de afspraken van zo’n Schengenvisum om binnen negentig dagen ook een
deel van de tijd zonder belemmering en beperking door te brengen in een ander
Schengenland.
Dat visum geldt zowel voor de transit op de luchthaven van Lissabon als voor
een kort verblijf in ander Schengenland.

Zweden is zo’n land, dat samen met de 25 partners binnen de Europese Unie heeft
afgesproken het Schengenvisum te erkennen. De twee Senegalezen wilden een
familielid in Zweden bezoeken.  Die had een half uur na aankomst van de bus
telefonisch contact met zowel het tweetal als met de grenspolitie ter plaatse.

De praktijk bleek anders. De brug over de Sont tussen Kopenhagen (Denemarken)
en Malmö (Zweden) geldt als interne verbinding tussen twee lidstaten. Daar mag
alleen bij uitzondering en pas na goedkeuring door de Europese Commissie aan
beperkte grenscontroles worden gedaan. Dat mag alleen bij vermoeden van een
massale instroom van asielzoekers. In november 2015 is aan Zweden zo’n
uitzondering toegekend voor een half jaar. De uitzondering is een half jaar
verlengd, maar geldt nu niet meer.

Toch werden de Senegalezen, geen asielzoekers, in het bezit van geldige papieren
en aantoonbaar retourtickets naar Senegal, uit de Flixbus gehaald, opgesloten in
Malmö en met uitzetting bedreigd. Die uitzetting zou, gedekt door een snel
vonnis van het Administratieve Gerecht in Malmö, op dinsdag 14 augustus plaats
vinden. Om onduidelijke redenen zitten de twee jonge Senegalezen nog steeds
vast. Het meeste van hun bagage staat bij hun ouders in Bedum. Die ouders zijn
hoogst ongerust over wat zij ervaren als onrechtmatig en onrechtvaardig handelen
van de grenspolitie in de zuidelijke regio van Zweden.


Intermezzo:

De Open Dialog Foundation is een particulier initiatief in voormalige
Sovjet-republieken ter verdediging van democratie, mensenrechten en de
beginselen van de rechtsstaat. Lyudmyla Kozlovska uit Oekraïne had een
Schengenvisum aangevraagd en gekregen om activiteiten namens haar organisatie in
Brussel te behartigen. Zaterdagmorgen, zo melden de collega’s van
internetmagazine ‘Politico’ werd ze op vliegveld Zaventem uitgewezen. Haar
Schengenvisum bleek niet helemaal in orde.
Nader onderzoek leerde dat
Polen intern bezwaren had ingediend tegen het verlenen van dat visum. Er zou
juridisch iets niet in orde zijn, omdat haar echtgenoot Bartosz Kramek in Polen
had opgeroepen tot acties van burgerlijke ongehoorzaamheid tegen het beleid van
de zittende regering van de politieke partij Recht en Gerechtigheid. Vooral de
aantasting van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht was voor de
organisatie een steen des aanstoots. Intussen zijn zowel de Europese Commissie
als de Europese koepel van raden voor de Rechtspraak ook in actie tegen dat
beleid.
Niettemin, het Poolse bezwaar tegen het Schengenvisum voor
Kozlovska laat zien welke politieke spelletjes gespeeld kunnen worden om de
afspraken rondom het Schengenvisum uit te hollen.

Het grote verhaal:

Het cynisme van een journalist kan soms omvangrijke vorm aannemen. Die jongens,
de enige twee met een donkere huidskleur in de Flixbus, zullen wel wat op hun
geweten hebben, zo formuleerden we als te onderzoeken mogelijkheid tijdens
collegiaal overleg bij Facts Found.
Misschien hebben ze banden met criminelen.
Mogelijk zijn ze, net als zoveel andere, jonge Afrikanen, gewoon uit op een
plekje in Europa om de armoede in eigen land te ontvluchten.
Het is zaak bij een journalistiek verhaal hierover niet over één nacht ijs te
gaan.
Wanneer daar vooraf concrete aanwijzingen voor waren geweest, dan zouden die
zijn vastgelegd in Europese databanken als het Schengen Informatie Systeem SIS,
het Visa Informatie Systeem VIS, of in de Europese databank voor
vingerafdrukken.
Vergis u niet, zij en wij kunnen overal in de Europese Unie worden aangehouden
en vervolgd, wanneer we wat op onze kerfstok hebben.
Dat kan dan altijd en overal, maar juist niet vanwege een controle bij een
binnengrens in de zogenaamde Schengenruimte.
Uit de summiere gegevens tot nu toe, die we hebben gezien vanuit Malmö, blijkt
ook helemaal niet dat er concrete aanwijzingen waren voor crimineel gevaar.
Waren er aanwijzingen geweest, dan had de Nederlandse ambassade in Dakar ook
geen Schengenvisum mogen verstrekken. Zouden die alsnog naar boven zijn gekomen,
dan zouden niet de Zweedse, maar de Nederlandse autoriteiten nu in hun hemd
staan. Tot nu toe is daar niets van gebleken.

Een ander punt van aandacht zou kunnen zijn, dat de twee een door Zweden niet
gewenst verzoek om asiel zouden willen doen. Daarvan is echter helemaal niets
gebleken. Eventueel had dat een grond kunnen zijn voor nader onderzoek aan de
binnengrens. Maar nu er geen sprake was van een verzoek daartoe en de twee wel
voldoende geldige reispapieren konden tonen, was het onderzoek van de Zweedse
grenspolitie onrechtmatig.

De derde veronderstelling is dat de twee jongens niet op een juiste wijze
konden aangeven wat hun doel was voor hun verblijf in Zweden. Ze hadden mogelijk
geen brief bij zich van hun gastheer. Maar daarvoor geldt dat dan sprake is van
een verouderde leer. Een Schengenvisum is een Schengenvisum en in de regels
staat niet dat in een andere Schengenlidstaat zo’n uitnodiging op papier getoond
moet kunnen worden aan de binnengrens.
Waarom was dus het onderzoek als zodanig van de Zweedse grenspolitie
onrechtmatig? Om de gedachten te bepalen: “Schengengebied” betekent dat tussen
de 26 aangesloten lidstaten aan de grens evenmin controles mogen plaats vinden
dan bijvoorbeeld tussen Nederland ten noorden en ten zuiden van de grote
rivieren.

Een woordvoerder bij de Europese Commissie mag geen oordeel uitspreken over het
concrete handelen door een afzonderlijke lidstaat. Hij brandt zijn vingers dus
niet aan dit concrete geval. Hij verwijst naar de gepubliceerde stukken over de
Europese ‘Schengen Visa Code’. Dat is de Europese richtlijn waarin het vrije
verkeer van personen is geregeld. Wat er in ieder geval in staat is dat, wie
beschikt over een geldig Schengenvisum niet mag worden gecontroleerd bij het
overschrijden van de binnengrenzen. Dat raakt nu juist de kern van de gesloten
overeenkomst tussen 26 lidstaten.

Die Europese afspraak is in dit geval evident geschonden door de Zweedse
grenspolitie. Verkiezingstijd in Zweden of niet, dreiging voor groei van een
partij als de extreemrechtse Zweden Democraten of niet, Europese afspraken gaan
in alle Europese lidstaten boven nationale regels. Al helemaal als het gaat om
interne politieke, bestuurlijke of ambtelijke afspraken.

Die woordvoerder van de Europese Commissie deed nog iets anders. Hij adviseerde
om voor wederhoor in deze zaak “contact op te nemen met de Zweedse
autoriteiten”. Dat werd de afgelopen dagen een leerzaam proces. Wat mij betreft
werden alle vooroordelen over bureaucratie, angst voor gezichtsverlies en hopen
dat de storm overwaait, in dat proces bevestigd. Oftewel, het werd een digitale
zoektocht van het kastje naar de muur.

We begonnen achteraan. Het administratieve gerecht in Malmö bleek niet te
beroerd om ons, net zoals aan andere Nederlandse collega’s, de tekst van hun
vonnis te sturen. In het Zweeds. Ik beken eerlijk: ik beheers die taal niet en
kon slechts hier en daar een woord of een term begrijpen. Zoveel is duidelijk:
de handelswijze van de politie werd afgedekt. Wat de vraag oproept of zo’n
Zweedse rechter voldoende het Europese recht beheerst. Een vraag om een
vertaling van de hoofdlijn van de tekst, werd beleefd geweigerd. “Daaraan
verlenen we geen enkele medewerking”. U moet het doen met deze Zweedse tekst.
Twee keer vroeg ik op het betrokken advocatenkantoor van Torbjörn Jönssen in
Helsingborg om een toelichting en in ieder geval een Engelse vertaling van de
hoofdlijnen van het vonnis in enkele zinnen. Dat leek me niet teveel gevraagd
voor een kantoor dat voor bewezen pro Deo diensten toch een behoorlijke
vergoeding van de rechtbank had toegewezen gekregen. Misschien komt het nog en
dan zullen we dit verhaal waar nodig aanpassen of aanvullen. Maar twee keer 48
uur bleek niet genoeg, zelfs niet voor een ontvangstbevestiging. Dit
advocatenkantoor werd wel geacht de belangen van de Senegalese broers te
behartigen.
Ik wendde me vervolgens tot het Migrationsverket, de migratiedienst van het
Zweedse ministerie van binnenlandse zaken. Ik moet toegeven, daar hoefde ik niet
lang te wachten op antwoord. Geen zaak voor ons, we verwijzen u door naar de
persafdeling van de Zweedse politie, zo luidde de reactie. Geen antwoord is ook
een antwoord: Kennelijk is er gebeurd wat er is gebeurd en we branden er onze
vingers niet aan. Dat althans is een denkbare vertaling van dit antwoord. Er is
kennelijk ook geen sprake van staand Zweeds beleid, op basis waarvan onze twee
Senegalese vrienden konden worden aangehouden in de Flixbus.
In het antwoord werd ook netjes en snel het mailadres meegegeven, waar ik me
zou kunnen vervoegen bij de Zweedse politie. Ook dat mailadres functioneerde
goed. Het antwoord, u raadt het al: wij kunnen er niets over zeggen. Het is een
zaak van onze collega’s in de regio Zuid. We hebben uw vragen aan hen
doorgestuurd. Of men ook weet, waarover het gaat!
Toen viel de grote en oorverdovende stilte in. Hoewel er allang een begin van
een antwoord had kunnen zijn op mijn vragen over de gang van zaken en in
hoeverre hier was gehandeld binnen de bestaande Europese en Zweedse regelgeving,
ontbreekt het wederwoord nog steeds. Misschien komt het nog, we zullen het u dan
niet onthouden. Komt het niet, dan is er maar één conclusie mogelijk: Men
schaamt zich en weet niet goed hoe men zich uit deze juridisch netelige situatie
moet redden. Men hoopt dan door te zwijgen de schade te beperken.

Dus verhef ik mijn journalistieke stem. Ik stel voorlopig vast dat Zweden de
Europese afspraken over het vrije reizen binnen het Schengengebied, dat hoort
bij de grondwet van de Europese interne markt, opzichtig aan de laars lapt. En
Nederland kan daaraan medeplichtig worden.
Nu het is, zoals het is, zou
Nederland toch op z’n minst de twee jongens moeten willen terughalen, Zweden
manen tot een fatsoenlijke schadevergoeding voor onterechte detentie en zorgen
dat ze gewoon een volgende keer weer zo’n Schengenvisum krijgen. Maar veel
vertrouwen kun je daarin niet hebben. Te vaak dekken ambtelijke diensten elkaar
af om dergelijke gemaakte fouten te verbloemen.

Zweden lapt afspraken Schengenvisum aan de laars

De Nachtdenkers: De Onvermijdelijke Dood

Zweden lapt afspraken Schengenvisum aan de laars

De Dagdenkers: Heilige Maarten en het goede

Leave a comment

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *