20 jaar EURO: Zaken over uw poen, pegels en knaken

door Peter-Vincent Schuld

Vanuit ons hotel aan de Hanauer Landstrasse in Frankfurt am Main hebben we een mooi zicht op een gigantische mastodont van een gebouw. Een gebouw van waaruit regelrecht invloed wordt uitgeoefend op de waarde van wat u op uw bankrekening heeft staan of in uw portemonnee heeft. We hebben het over de Europese Centrale Bank.

Het is niet het oorspronkelijk gebouw waar het ooit allemaal begon, daar in het financiële centrum van Frankfurt waar de Duitse grootbanken zijn gevestigd. Maar hier is het centrum waar de 20 jaar in omloop zijnde munt “bestuurd” wordt.

Ik herinner mij het nog als de dag van gisteren: De presentatie van de eurobiljetten en euromunten door de eerste president van de ECB, Wim Duisenberg. Vol trots presenteerde hij “zijn”  euro ten overstaan van de wereldpers, alwaar ik in opdracht van Dagblad de Telegraaf tussen stond en het moment op de gevoelige plaat vereeuwigde. Daar op dat moment werd geschiedenis geschreven en niet zo’n beetje ook.

Een gezamenlijke munteenheid voor de Europese Unie! Of toch niet? Nee, het werd geen munteenheid voor de gehele Europese Unie, het werd een project van, zoals dat heet “versterkte samenwerking”. Want tot op de dag van vandaag zijn er nog steeds een aantal Europese lidstaten die de euro nog niet als munteenheid hebben.

Polen en de zloty plus de per lidstaat verschillende kronen in Tsjechië, Denemarken en Zweden.  Ook de Britten hielden vast aan hun Britse pond gedurende de periode van de invoering van de euro en het moment van de feitelijke Brexit.

De Baltische staten volgden, en zo legden de Letten in Letland de boekhoudtechnische lat hoog en leverden de lat in voor de euro.

Het was me wat die euro. Op de Europese top van 1 tot en met 3 mei 1998  die handelde over de invoering van de euro en de wisselkoers waaronder de oude munteenheden in de lidstaten werden omgeruild voor die euro was het uren en urenlang wachten.  De Europese staats- en regeringsleiders plus de ministers van financiën konden het maar niet eens worden, maar men moest een akkoord bereiken. Kosten wat het kost. Het werd een uitputtende marathonzitting in het gebouw van de Europese Raad in Brussel. Niet alleen de bewindslieden raakten uitgeput. Ook de aanwezige journalisten. Het meubilair van elke zaal werd gebruikt om de verveling en de vermoeidheid de baas te kunnen.

Het moment waarop de Europese staats- en regeringsleiders met elkaar op de zogenaamde familiefoto gingen ontaarde dat moment in een regelrechte onbeschaafde duw- en trekpartij om maar als haantje de eerste vooraan op de beste plaats het beeld te kunnen maken. Zuilen met plantenbakken werden ruw omver geduwd door cameramensen en fotojournalisten. Ik liep er wat hoofdschuddend bij. “Kalm jongens, kalm” en mijn zin om mijn beelden te maken, ik werkte toen in opdracht van het Algemeen Dagblad, verging snel. “Hier heb ik zo geen zin in”, was wat ik feitelijk dacht. De dagen waren historisch, absoluut, ik was blij dat ik het in eigen persoon mocht meemaken. Maar dat was het dan ook.

Najaar 2000. Denemarken houdt een referendum over de invoering van de euro. Beide kampen bestaande uit ja en nee bestoken elkaar stevig. Ik ben erbij als het referendum gehouden wordt. De hoofdstad Kopenhagen is het episch centrum van de vraag.

Er klinkt een hard NEE, er klinkt een hard JA. Op straat geven mensen uiting aan hun mening waarbij ze zelfs lijdensweg van Jezus naspelen door het kruis op de schouder te nemen in de gang naar het vermeend Deense Golgotha. 

De stemhokjes worden gevuld door stemgerechtigden en emoties
Later die avond zou het duidelijk worden dat Denemarken niet toe zou treden tot de euro. Het werd een hard NEE. Zo behield Denemarken naast het vorstenhuis nog een kroon, in de vorm van een eigen munt. Was iedereen blij? Ook daarop was het antwoord NEE.  Mensen uit het JA-kamp lieten hun tranen vrijelijk de loop op de bijeenkomsten van het JA-kamp.

Alhoewel Denemarken niet toetrad tot de Euro vond er in 2002 onder het Deense EU-voorzitterschap gewoon de halfjaarlijkse informele ecofin plaats. De informele ontmoeting van de Europese ministers van Financiën en uiteraard was ECB-president Wim Duisenberg ook van de partij.

Duisenberg, een joviale en makkelijk benaderbare kerel. Helaas inmiddels overleden. Zijn vrouw, Gretta, Duisenberg, daar zullen we het maar niet over hebben. Een vrouw met rare antisemitische gedachten, iets wat Wim Duisenberg echt vreemd was en wat hem gedurende zijn ambtstermijn ook regelmatig in een ongemakkelijke positie bracht daar in de buitenlandse financiële wereld er veel mensen zijn met een Joodse achtergrond.

Als ik samen met Wim op een informele Ecofin in Luik buiten een sigaretje staan te roken, hij was maar ik ben nog steeds een verstokte roker, spraken we er niet over. Het had namelijk niets met zijn eigen functioneren te maken. Hij kon het ook niet helpen dat hij met een secreet getrouwd bleek te zijn.

Later bleek dat de Grieken onder het premierschap van de socialist Andreas Papandreou de Europese Raad voor de gek had gehouden. De cijfers die Griekenland in de euro moesten brengen, namelijk het voldoen aan de eisen van een keurige nationale boekhouding en een op orde zijnde overheidsbegroting,  bleken niet te kloppen naar goede socialistische traditie. Welke traditie? Die van er op los spenderen en sjoemelen zonder de verantwoording te willen nemen. Dat kwam de Grieken duur te staan en was de basis voor de Griekse schuldencrisis. Inmiddels was de zoon van Andreas Papandreou, George Papandreou  premier geworden. Maar de telg uit de Papandreou-dynasty kwam in zijn zwembroek te staan. In 2011 kon meneer Papandreou het veld ruimen om plaats te maken voor een regering van (vermeende) nationale eenheid. De crisis werd bezworen, maar tegen welke prijs? Hier werd nog maar eens duidelijk dat valsheid in geschrifte niet louter is voorbehouden aan burgers en bedrijfsleven. De overheid kan er ook wat van.

Reden genoeg om het stabiliteitsmechanisme op te zetten. Een semi-permanent orgaan van de Europese ministers van financiën, zetel houdende in Luxemburg, om eventuele problemen vroegtijdig te onderkennen en bij te sturen samen met de Europese Centrale Bank.
De bankencrisis, de Griekse schuldencrisis, kortom de ene crisis na de andere waar de mogelijkheid altijd aanwezig is dat u als burger daarin meegesleept wordt tegen wil en dank.

U wilt denk ik  niets anders dat de waarde van uw centjes gelijk blijft of stijgt.  Maar daar schort het nu aan. De euro kent op dit moment een stevige inflatie. Met andere woorden, met de hoeveelheid eurootjes in uw hand kunt u minder kopen dan een tijd terug. Uw eurootjes zijn minder waard geworden. Dat is echt een probleem. Reden? De Europese Centrale Bank zette de geldpersen aan en begon eigenstandig aan monetaire politiek te voeren onder de leiding van opnieuw links gekleurde bankpresidenten te weten de Italiaan Draghi en thans de Française Christine Lagarde. Economie is niet meer dan de wet van schaarste. Als er teveel van iets in omloop is daalt de waarde. Dat is wat er is gebeurd.

Moet je een crisis zoals we die thans meemaken wel bezweren met het aanzetten van de geldpersen? Moet je de overheden wel de kans geven om boven hun stand te leven? Links vindt vaak van wel, rechts vindt vaak van niet. Een klassiek patroon van politieke tegenstellingen. Geen vaste regel, maar je ziet het vaak wel terug. Het heeft namelijk prijsstijgingen tot gevolg en wat dat kan brengen zien we onder andere in extreme vorm in Venezuela en Turkije.

Beeld u in dat u morgen het dubbele moet (bij)betalen voor uw noodzakelijke medicijnen. Dan is dit rechtstreeks het gevolg van de inflatie en niet alleen van farmabedrijven die centjes willen verdienen.Maar de meeste economen en financiële connaisseurs zijn het eens. Zij stellen munteenheid euro opblazen is pure economische zelfmoord. Zowel voor de noordelijke als de zuidelijke lidstaten. De inflatie is een serieus probleem, maar wel een politiek probleem. Daar hebben we het weer; Mensen veroorzaken problemen, niet het “instituut” genaamd euro.

We bevinden ons nog steeds in Frankfurt en we worden per ongeluk zowat van de sokken gereden door een man op een fiets die achteropkomend  de verkeersregels niet toepast. Tja, wie doet dat af en toe niet? We raken met de man aan de praat. Het blijkt een Griek te zijn die werkt op het kantoor van de ECB. Een alleraardigste kerel van eind in de twintig. Een Europeaan in hart en nieren. Hij dacht een fulmineren van ons over zich heen te krijgen. Bijna iedereen is tegenwoordig zo agressief als het maar zijn kan. Geen enkele reden toe, zeker niet in deze gespannen tijden. Hij maakt zich zorgen over de staat van de rechtsstaat in diverse Oost-Europese landen. Als we hem confronteren met harde feiten dat het in andere Europese landen waaronder Nederland en België ook geen rozengeur en maneschijn is, kijkt hij ietwat verbaasd. Hoe kan dat nou? Tja, vraag dat maar aan onze mogelijk zeer blinde collega´´ s die kiezen voor de makkelijkste weg van het voor de hand liggend nieuws. Als we onze zorgen meedelen over de oplopende inflatie dan reageert de bankier bezwerend. Begin 2022 zal de inflatie fiks afnemen en de devaluatie van de euro tot een stilstand komen. De man in kwestie heeft nog iets te melden. Hij meldt zijn boosheid over de rechtspositie van de ambtenaren-bankiers die bij de ECB werken. De man kan het niet verkroppen dat gedurende de coronacrisis er enorm veel ontslagen zijn gevallen en ondernemers uiteindelijk hun zaak voorgoed op slot hebben moeten doen en dat tegelijkertijd de medewerkers van de ECB die vanuit huis in hun land van herkomst wonen gewoon hun expat-onkostenvergoedingen uitbetaald bleven krijgen. Hij kan het niet rijmen met het financiële leed dat burgers en bedrijfsleven wordt aangedaan. Hij vroeg ons om hem alsjeblieft niet met naam en toenaam te noemen, uit angst voor interne repercussies. Dat is iets wat we aanhoudend horen. Wie wil er uit munt slaan als we eerlijk over de euro spreken?