door Koos van Houdt

Zet 27 regeringsleiders bij elkaar in een vergadergebouw in Brussel en ze maken er nachtwerk van. Ze praten beschaafd in allerlei kleine vergaderkamertjes met elkaar. Als ze het met de ene collega eens zijn, dan is de andere weer boos. En als je denkt dat er bijna overeenstemming is, ligt er altijd nog wel iemand uit Nederland dwars.

De nood der tijden dringt. Mooie gelegenheid om eens te zien hoe de beschaving van de diplomatieke wereld werkt als je noodgedwongen thuis blijft. We hebben immers de zegeningen van de moderne techniek. Google Hangout of Microsoft Teams zijn deze weken bekende begrippen onder onze schoolgaande kinderen geworden. Als die het kunnen, kunnen die regeringsleiders het toch ook? Dus houden ze de ene videoconferentie na de andere.

Succes? Dat valt nog tegen. Mooie les: de techniek is een hulpmiddel. Geen wondermiddel om opeens alle verschillen van mening te laten varen. En als de ene collega in Lissabon zit en de andere in Den Haag, dan is de afstand groot genoeg om elkaar eens flink met de mond de oren te wassen. Dat deed de Portugese premier Costa, toen de Nederlander Mark Rutte hem niet voldoende tegemoet kwam.

De enkele reden dat er harde woorden in cyberspace vielen, betekent nog niet dat Rutte gelijk of Costa ongelijk heeft. Maar zo hoor je nog eens, wat er anders verborgen blijft in die achterkamertjes in Brussel. Maar het leert ons ook wat anders. Binnen de kring van de regeringsleiders wordt gevochten.

Zoals in Europa eeuwenlang werd gevochten op het slagveld, met soms verschrikkelijke gevolgen van miljoenen doden voor niets (Eerste Wereldoorlog), zo vechten ‘we’ nu elkaar verbaal de tent uit.
Maar nog steeds overeenkomstig de bedoelingen van de Europese Unie. Niet meer op het slagveld en met het doel elkaar toch eens een keer te overtuigen. Want Europeanen zijn in de kern geen vijanden van elkaar.

Het kleine continent Europa is een lichtend voorbeeld in de wereldzee, waar ze in Afrika en in Azië jaloers naar kijken. En we hebben elkaar nodig. Dat beseffen ook de Portugees Costa en zijn Nederlandse collega Rutte. Daarom blazen ze die club niet op. Daarom blazen ze die club nooit meer op.

Dus als we op dit moment elkaar weer smalend proberen wijs te maken dat die Europese Unie niets voorstelt, dan moeten we ook dit in ons achterhoofd hebben. Krijgen we nog geen ‘coronabonds’ en zijn we daarom niet solidair met landen als Italië en Spanje? Wie dat denkt, kijkt niet verder terug naar de afgelopen maanden en kijkt al helemaal niet verder vooruit.

Zelfs als over twee weken nog niet dat vreemde middel van Europese staatsleningen (want daar gaat het om) er komt, dan nog zijn er al een heleboel andere dingen gedaan om toch samen in Europa de strijd tegen het coronavirus te voeren. Zeker, niet met veel woorden, zoals we die vandaag horen uit China en Cuba. Maar wel met een heleboel daden.

Daar hebben ook die regeringsleiders donderdagavond weer een bijdrage aan geleverd. Als Raad van Bestuur hebben zij een heleboel maatregelen en afspraken goedgekeurd. Daaraan werkte de Europese Commissie al sinds halverwege januari. Vijf leden en een heleboel ambtenaren waren eerder aan de slag om de strijd tegen het virus te voeren, dan menig regering van een heleboel lidstaten. Van een eenvoudig zorgen voor het vervoer van mondkapjes op die plekken in de Europese Unie, waar ze gemaakt worden naar de plekken waar ze nodig zijn. Het probleem in uw ziekenhuis en bij uw wijkverpleegkundige zou nog heel wat groter zijn zonder die stille en noeste arbeid op de achtergrond bij de Europese Commissie.

Regeringsleiders waarderen dat. Met mate. Want waar ze kunnen blijken ze ook weer hun eigen belangen voorop te zetten. Dat zie je aan die containers en hekken in en rond Baarle-Nassau en die rood-witte linten in de Zeeman op de grens met Baarle-Hertog.

Maar er is al veel wel gebeurd. Het feit dat overal de regeringen van de lidstaten hun tekorten laten oplopen om de ergste gevolgen in de economie te bestrijden, kan alleen maar op een verantwoorde financiële basis door al die maatregelen die de Europese Unie in de afgelopen jaren heeft genomen. Daarmee wordt nu stilzwijgend de Europese solidariteit omgezet in technisch ingewikkelde maatregelen om de euro’s te laten stromen.

Als die euro’s even niet op een normale wijze kunnen stromen in een normaal functionerende economie, dan stromen ze nu tijdelijk in de Europese Unie op een wijze die de gevolgen van de crisis voor ons allemaal in Nederland, België, Spanje, Portugal en Italië verzacht. In feitelijke zin moet u maar van mij aannemen, dat dit zo is.

Alleen, als de ene lidstaat tien jaar lang veel harder heeft gewerkt om dat mogelijk te maken dan de andere, hoe ver moet dan die solidariteit gaan. Moet Italië ermee weg komen dat het minder snel Europese leningen kan afsluiten dan Spanje en Portugal? Het antwoord moet misschien wel ‘ja’ zijn, maar het is toch niet helemaal zonder reden dat Nederland nu even achter de oren krabt.

Want die Italianen hebben tien jaar lang maar heel weinig gedaan om net zulke diepe zakken te krijgen als waarover minister van financiën Wopke Hoekstra in Nederland kan beschikken.

Alweer: hoe diep die zakken zijn, is bepaald door Europese afspraken. In dit geval heeft Nederland daar jarenlang meer inspanningen voor verricht dan Italië. Als we in Nederland horen klagen over een tekort aan mensen en bedden in de zorg en over de hoogte van de salarissen voor politieagenten en leraren, dan ligt hier een belangrijke oorzaak.

Het lijkt dus net een gewoon huishouden. Jaloers omdat de buren zich wel een mooie auto kunnen veroorloven? Misschien hebben ze meer gespaard. Moeten we de Italianen dan maar aan hun lot overlaten? Zeker niet. Het simpele feit dat de regeringsleiders donderdagavond de Europese Unie niet hebben opgeblazen, ligt in het feit dat wij allemaal in deze onmisbare boot zitten: de boot van de Europese Unie. Er is donderdagavond ook al heel veel geld beschikbaar gekomen voor de strijd tegen het Coronavirus. Dat kan ook gelezen worden in de slottekst van de regeringsleiders. Maar voor sommige dingen, zoals die Europese staatsleningen (‘coronabonds’) hebben ze bij gebrek aan overleg in de achterkamertjes maar even meer tijd genomen. Of ze er over twee weken wel komen? Vast wel iets, dat erop lijkt.