Analyse: Timmermans en Links-Groen, ze zullen het met elkaar in de politieke afvalbakken moeten doen.

door Koos van Houdt

Misschien was iets meer vergroening wel mooi geweest. We hoorden het eind vorige week minister Carola Schouten (landbouw) nog net fluisteren tussen alle grote en hardop gesproken woorden van GroenLinks door. Zij zette afgelopen week samen met haar 26 collega’s van landbouw namens de lidstaten een handtekening onder het politieke compromis voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid 2023-2027.

Ondertussen toonde Bas Eickhout, lid van het Europees Parlement namens GroenLinks en woordvoerder van de Groene fractie, zich teleurgesteld en zelfs een beetje gedeprimeerd. Zo worden onze doelen voor een klimaatneutraal Europa in 2050 nooit bereikt. GroenLinks viel vorige week in dezelfde valkuil, als waar het in mei 2017 inviel.

Alleen is nu een ander onderwerp de aanleiding. Vergroening van het beleid gaat de partij niet ver genoeg. Niet in de Europese Unie. En bij gevolg straks ook niet in Nederland. Hoezo de PvdA vasthouden onder de Haagse kaasstolp? In de grote Europese wereld van de gewone mensen blijkt de PvdA tegen belangrijke politieke plannen ‘ja’ te zeggen, waar GroenLinks teleurgesteld afdruipt. Dat kan op de lange weg naar een nieuw kabinet in Den Haag niet meer goed gaan. Zo speelt Frans Timmermans (PvdA) zijn eigen rol achter de schermen in de Nederlandse politieke verhoudingen.

Even terug naar mei 2017. GroenLinks zat nog aan tafel bij de kabinetsformatie van dat moment. Het ging onder meer over het vluchtelingenbeleid en over zaken van asiel en migratie. In de week waarin het mis ging voor Jesse Klaver en – toen nog – Kathalijne Buitenweg, lag er een stuk van honderden pagina’s over het Europese beleid ter zake bij de Tweede Kamer.

Het ging over nieuwe, veel beter uitgewerkte verhoudingen tussen de Europese Unie en landen in Afrika. Niemand in Den Haag had er belangstelling voor, want kabinetsformatie eerst. Nederland ging zonder veel discussie akkoord met dit Europese beleid. Dat zou onder meer ervoor moeten zorgen dat stromen vluchtelingen uit Afrikaanse landen op z’n minst kleiner zouden worden en zo mogelijk helemaal zouden stoppen.

Enig eigen journalistiek onderzoek bracht toen aan het licht dat ook GroenLinks dit voorstel over het hoofd had gezien. Een foutje van Kathalijne Buitenweg en de meestal goed ingewerkte Bram van Ojik, die eigenlijk voor hun fractie in de Tweede Kamer de Europese zaken hadden moeten bijhouden. Waren ze op de hoogte geweest dan hadden ze in die Europese stukken veel van hun gading teruggevonden. De kans op succes bij verder onderhandelen in de kabinetsformatie was aanzienlijk geweest.

Nu liggen de zaken anders. Maar opnieuw blijkt GroenLinks minder handig in het inzetten van Europees beleid bij de kabinetsformatie. Mooie, haast romantische foto’s van Lilianne Ploumen (PvdA) en Jesse Klaver (GL) wandelend over het Haagse Binnenhof richting formatietafel blijken weinig rekening te houden met de harde politieke werkelijkheid van de dag.

Twee Europese politieke feiten waar geen nieuw kabinet omheen kwam, waren vorige week in het nieuws. In beide gevallen speelde vanuit de Europese Commissie Frans Timmermans een hoofdrol. Woensdag stemde het Europees Parlement in ruime meerderheid voor een Europese klimaatwet. Doelen: klimaatneutraal in 2050 en onderweg in 2030 55% minder uitstoot van broeikasgas CO2. In de afgelopen jaren speelde GroenLinks dit thema steeds verder op. Begonnen bij 45% toen het voorstel nog 40% was. Toen 49% om 45%. Daarna 55% tegen 49%. Uiteindelijk kreeg GroenLinks die 55%, maar vroeg toen zelf 65%.

Nu is GroenLinks boos dat deze klimaatwet ‘onvoldoende ambitie toont’. U begrijpt: Frans Timmermans en Bas Eickhout geven elkaar geen politieke hand meer. Doen Lilianne Ploumen en Jesse Klaver dat nu nog wel? Want die Europese klimaatwet is buitengewoon relevant voor het nieuwe regeerakkoord.

Iets vergelijkbaars speelt rond het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid. Daarin zou 30% vergroening via ‘ecocontracten’ in de landbouw moeten zijn opgenomen. Zeker, de Europese Commissie was zwaar verdeeld. Hoofdrolspelers Janusz Wojciechowski (landbouw) en Timmermans konden het binnen de Commissie lange tijd niet eens worden.

In dat verband speelde ook oud politiek zeer. De Pool Wojciechowski is een actief lid van de Poolse conservatieve regeringspartij PiS. Hij kent daardoor Frans Timmermans uit de vorige Europese Commissie, toen de Nederlander harde taal moest spreken richting de Poolse regering. Dat maakte het vinden van een compromis voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid er niet gemakkelijker op.

Dat compromis werd uiteindelijk gevonden op 25%. Dat haalde het ook in de onderhandelingen met de lidstaten en het Europees Parlement. Vrijdagmiddag was er witte rook. Het verdrong het weinig indrukwekkende resultaat van de Europese Raad van de voorpagina’s.

U begrijpt: voor Bas Eickhout was 30% sinds een groot debat in het Europees Parlement vorig jaar oktober al te weinig. Ook nu was hij ‘teleurgesteld en gedeprimeerd’. Waar de PvdA’er Timmermans dit compromis vanuit de Europese Commissie verdedigde, verwierp Eickhout het namens GroenLinks. Resultaat: op twee belangrijke onderdelen van het nieuwe regeerakkoord kunnen onder de Haagse kaasstolp PvdA en GroenLinks elkaar niet meer vasthouden.