door Peter-Vincent Schuld

U heeft misschien wel of niet
gelezen in de andere media. De Franse water-, milieu- en afvalgigant Veolia is
druk bezig om haar klauwen te zetten in het Franse bedrijf Suez. Suez beschouwt
de poging tot overname tot op heden als vijandelijk. Met de voorgenomen overname
zou namelijk het gelijke speelveld, lees de concurrentie tussen de ondernemingen
in het gedrang kunnen komen.

Die vrees is niet geheel
onterecht. Om deze visie te kunnen begrijpen moeten we echt in de geschiedenis
duiken om het heden en de toekomst te kunnen begrijpen. Waar voorheen de
overheid direct aan de touwtjes trok wegens directe betrokkenheid in beide
ondernemingen is het nu de algemene politieke sturing van de samenleving waarop
deze ondernemingen en andere afvalondernemingen maximaal kunnen gedijen. Het is
een complex verhaal met nogal wat vertakkingen, fusies etc.

Maar als we deze voorgenomen
fusie voor u niet zouden belichten en analyseren, zou u mogelijkerwijs in een
rap tempo steeds minder gaan begrijpen van hoe deze zogenaamd “groene en
ecologische” samenleving in economisch opzicht ontwikkelt en welke rol de
politiek hierin speelt. Het was ooit een verhaal van “oud Europees geld”. We
zullen even door een stukje “saaie feiten” moeten die we zo luchtig en zo
eenvoudig mogelijk proberen te vertellen:

U kent ze vast en zeker,
afvalcontainers van Suez die overal en nergens door geheel Europa staan en
worden geleegd. Maar achter deze containers schuilt een enorm afvalverwerkings-
en waterleiding bedrijf dat overal ter wereld vestigingen heeft en van oorsprong
een Franse onderneming is die het Egyptische Suezkanaal bouwde en exploiteerde.

Het bedrijf Suez werd een grote
speler op het gebied van water, elektriciteit, aardgas en afvalbeheer. Het
bedrijf Suez fuseerde in 1997 met het waterleidingbedrijf Lyonnaise des Eaux en
fuseerde later in 2008 met het Franse energiebedrijf Gaz de France (GDF) en werd
toen Suez -GDF, later omgedoopt tot Engie.in 2015. De water- en
afvalactiviteiten werden verzelfstandigd  onder de naam Suez en ging vervolgens
naar de beurs.

Het bedrijf heeft eigenlijk
Nederlandse roots. In 1822 werd de oorspronkelijke moedermaatschappij “Generale
maatschappij” opgericht als de “Algemeene Nederlandsche maatschappij ter
bevordering van de volksvlijt”  door de Nederlandse Koning Willem I.

In 1848, dus na de Belgische
onafhankelijkheid in 1830,  werd het omgevormd in naam tot de Generale
Maatschappij / Societé Generale en vormde het de Nationale Bank van België tot
1850. Als “holding” had de onderneming de primaire dominante controle over de
Belgische economie. Van een gelijk economisch speelveld was destijds in België
allerminst sprake. Toch zette de Generale Maatschappij haar bankactiviteiten in
België voort onder de naam “Generale Bank”. In de jaren 80 van de vorige eeuw
werden delen van de Generale Maatschappij (telkens met een controlerend
aandeelhouderschap) verzelfstandigd met inbegrip van de bankactiviteiten die
later bekend werden als Fortis, een bank die roemloos ten onder ging.

In Nederland werd Fortis
Nederland grotendeels ABN AMRO, in België ging het door als Fortis BNP Paribas.
Het Franse conglomeraat, SUEZ begon vanaf de jaren 80 van de vorige eeuw steeds
meer onderdelen van de Generale Maatschappij te kopen die in haar portefeuille
pasten. In 2003 fuseerde zij met de Belgische moedermaatschappij van de
nationale energiegigant van België. Electrabel, gekend als Tractebel en zo
ontstond Suez-Tractebel en dat kennen we nu weer als Engie die haar afval- en
wateractviteiten in 2015 zoals we hier schreven weer verzelfstandigde waardoor
Suez weer eigen benen kreeg.

De voorgenomen overname
door Veolia zou Suez weer terugbrengen in een constellatie van drinkwaterwater,
energievoorziening en afvalbeheer, zoals het vroeger was. Het oorspronkelijke
“bronbedrijf” van Suez, Engie, was bereid als grootaandeelhouder 29,9 % van haar
32% aan aandelen”aan Veolia te verkopen. Veolia bood hiervoor een som van maar
liefst 2,9 miljard euro en verhoogde later haar bod.

Suez zelf ziet de overname absoluut niet zitten, en zo werd er ook gedacht in
kringen van de Franse politici. Maar deze laatste groep schijnt van gedachten te
zijn veranderd. Op het moment dat de transactie van de aandelen die in handen
zijn van Engie, aan Veolia voltooid is zou in principe de nieuwe eigenaar de
huidige raad van bestuur kunnen vervangen en daarmee de weg kunnen banen voor
een integratie van de twee bedrijven.

Veolia zegt met Suez een absolute wereldspeler aan de top te willen zijn. De
Belgische bank KBC schrijft in een analyse dat de overname strategisch zou zijn
in een tijdperk van ecologische transitie. KBC Asset Management stelt dat de
beurswaarde van Veolia ondergewaardeerd zou zijn en beveelt beleggers aan om
aandelen Veolia te verwerven.

De vraag is echter of de energietransitie en de ecologische transitie wel zo
fundamenteel is en (deels) niet op politiek drijfzand is gebouwd. Eeuwen van
stabiele bedrijfsvoeringen worden de laatste jaren rap omgebouwd tot
ondernemingen die gedijen op de politieke waan van de tijdspanne waarin we
leven, waarin realisme het niet altijd wint van bepaalde tijdsgebonden politieke
dogma’s.

Verhaal gaat verder onder onderstaand kaderstuk

_____________________________________________________________________________

Om dit gegeven te illustreren nemen wij u mee naar een ander deel van de
geschiedenis van Suez. Interessant detail is dat de vroegere topman van
Generale Maatschappij en Fortis, Graaf Étienne Davignon is. “Who the fuck is
Davignon?” zult u misschien zeggen. Nou deze man is belangrijker dan u zult
denken. Uw verslaggever ontmoette Étienne Davignon tijdens zijn ” corporate
presidential seat) al weer geruime tijd terug in zijn kantoor van de
toenmalige Generale Maatschappij in Brussel, aan de Koningstraat op
steenworp afstand van het Belgisch regeringscentrum en het Koninklijk
Paleis.  De ogenschijnlijke kleinere vierkante meters van het gebouw dekken
niet de lading van het grootkapitaal dat vanuit hier gestuurd en bestuurd
werd.

Het persoonlijk kantoor van Davignon was alles behalve exorbitant. Het had
stijl en kende een klassieke inrichting maar ook enige ingetogenheid. Achter
het bureau zat een man van statuur uit een adellijk geslacht. Een denker,
een strateeg, een schaakspeler. Hij heeft ooit  zijn politieke loopbaan
aangevangen, als lid van de Franstalige Christen Democraten ten kantore van
de Belgische socialist en minister van Buitenlandse Zaken Paul Henri Spaak
van wie hij kabinetschef was. Davignon koos voor het “interne diplomatieke
poldermodel” waardoor hij zijn politieke opponent Spaak, niet te veel voor
de voeten liep en als hij Spaak voor de voeten liep deed hij dat op een
uitgekiende wijze. Het resulteerde uiteindelijk in het befaamde “Davignon
Report on European Foreign Policy”. Het bracht Davignon aan de top van de
Belgische diplomatie en zette in de jaren 70 van de vorige eeuw zijn stempel
op de Organisatie voor Vrede en Samenwerking in Europa, de OVSE. Er zijn
weinig mensen die de mechanismen binnen en tussen de politiek en het
internationale bedrijfsleven zo goed kent en beheerst als Davignon.

Zijn intelligentie en politieke voelsprieten brachten Davignon in de jaren
1981 tot en met 1985 de in functie van Europees Commissaris voor industriezaken
en energie in het volop in ontwikkeling zijnde Europa. Feitelijk zette hij met
zijn portefeuille de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal” voort. Nadien
diende hij als  voorzitter van het Internationaal Energie Agentschap, om
uiteindelijk voorzitter te worden van de Raad van Bestuur van de Generale Bank
en later voorzitter van de Raad van Bestuur van Suez-Tractebel.  De omschrijving
van de persoon Davignon, “een heer van stand” heeft in dit verhaal een grote
relevantie. Het vertelt over een oude generatie met een enorm netwerk en een
groot analyserend vermogen waar grote bedrijven van nationaal en internationaal
belang tot op de dag van vandaag nog op teren en van zouden kunnen leren..
Davignon is geen schreeuwer, was geen schreeuwer maar liet en laat zich leiden
door zijn intelligentie. Zijn primaire doel was altijd om op een diplomatieke
manier stabiliteit te brengen. Deze manier van besturen met het ingrediënt
“adelstand verplicht” is steeds moeilijker terug te vinden in een
economie van de waan van de dag en de hedge funds.

____________________________________________________________________________

In de oude politiek-corporate
constellatie van na de oorlog tot en met begin jaren negentig ging het de
multinationals er om op een slimme manier zich zodanig te ontvouwen dat zij in
elk opzicht een niet om te stoten organisatie vormden. In Nederland kennen we
bijna het zelfde met Shell en daarvoor Philips.  Maar de wereld verandert.

Het aantal CEO’s dat van bedrijf
en dus loyaliteit wisselt neemt zienderogen toe. Niks is meer zeker, al helemaal
niet in het grote internationale bedrijfsleven. Net zoals de gehele samenleving
is het de waan van de dag die de agenda’s bepaalt. Wat wel een vaste waarde is
geworden en waarschijnlijk meer dan ooit blijft zijn de concurrentieregels.

Er zijn in de Europese Unie
strikte regels waar het gaat om gelijkwaardige concurrentie die er voor moet
zorgen dat een te dominante positie van een bedrijf er niet toe leidt dat wegens
een gebrek aan concurrentie de burgers onevenredig veel betalen voor de diensten
die zij afnemen. Hier wringt het schoentje. Veelal zijn het onder meer lokale
overheden die zaken doen met. betrokken afvalondernemingen. De burgers betalen,
waar het afval betreft hun jaarlijkse afvalstoffenheffing of moeten betalen per
zak of container. De gemeentelijke en intergemeentelijke overheden staan niet
toe dat de burger gebruik maakt van afvaldienst X of afvaldienst  Y. Immers je
betaalt je afvalstoffenheffing of (bijkomend) per inlevering van afval.

Maar wat is toch dat bedrijf
Veolia dat de klauwen wil zetten in Suez? Veolia is eveneens ontstaan uit een
Frans waterleidingbedrijf dat zich via een dochteronderneming ook ging
wereldwijd bezig houden met openbaar vervoer. Daar is Veolia in 2011 stapsgewijs
uitgestapt. Nu is Veolia een grote wereldwijde onderneming op het gebied van
water, afval en energie. Dit soort ondernemingen werd vroeger aangeduid als
“nutsbedrijven”, bedrijven van openbaar nut. In Tsjechië produceert en levert 
Veolia energie aan 260.000 huishoudens. Wie de snelweg neemt vanuit de
Tsjechische grensplaats Ostrava en de route een beetje vervolgt stuit
automatisch op de elektriciteitscentrale waarvan de koeltorens in de diverse
windrichtingen levensgroot het logo van Veolia dragen

Ga je naar de website toe van
Veolia in de diverse talen en landen, lijkt het of je een website bezoekt van
een activistische milieubeweging dat het deel uitmaakt van het Leger des Groene
Heils. Laten we eerlijk blijven, het gaat natuurlijk om de omzet en dus de te
verdienen knaken. Daar is helemaal niks mis mee. Aandeelhouders zien graag
rendement. Zou ik ook willen als ik aandeelhouder van zo’n onderneming zou zijn.
Het wereldverbeterende imago en de maatschappelijke verantwoordelijkheid zijn
prachtige psychologische instrumenten om jezelf te profileren naar burger,
bedrijfsleven en……overheid. Over die eeuwige en vermaledijde overheid komen we 
later uitgebreid terug in dit verhaal.

Ga je naar de diverse websites
van Suez toe, dan zie je een wat zakelijke benadering van de
bedrijfsactiviteiten. Een cultuurverschil? Jazeker, en dat cultuurverschil kan
er wel eens voor zorgen dat het voorgenomen huwelijk tussen Veolia en Suez op de
lange termijn verkeerd uit kan gaan pakken.

Ogenschijnlijk lijkt er wat
te winnen bij een fusie. Zeker als het gaat om financieel rendement in een markt
die “emerging” is in het politiek groene klimaat waarin we lijken te leven,

Waar vroeger de gemeentelijke
vuilniswagen het afval bij u thuis ophaalde, zien we nu een enorme vloot van
diverse ondernemingen die actief zijn in de afvalverwerking. Een deel van deze
ondernemingen zijn particuliere ondernemingen, waarvan sommigen met een beperkt
overheidsbelang. Andere zijn gemeentelijke, intergemeentelijke of zoals ze in
België zeggen intercommunale ondernemingen met een politieke sturing en een
politieke agenda.

Afvalverwerkingsbedrijven
gloreren en floreren bij het politieke denken over afvalstromen, hergebruik etc.
etc. Gemeenten sluiten contracten met afvalophalers en afvalverwerkers. Deze
bedrijven moeten zich weer houden aan nationale en Europese regelgevingen.

Afvalinzameling is een
gecompliceerde materie geworden. Politiek afvalbeleid idem. We zien een totaal
gebrek aan transparantie en duidelijkheid. In deze mistige wereld kunnen grote
afvalondernemingen goed gedijen. Dat kun je de ondernemingen niet kwalijk nemen.
Ze zien een verdienmodel, daar springen ze op in en gaan voor het rendement.
Daarom zijn overnames en schaalvergrotingen ook zo interessant om naar te
kijken.

Afval is big business. Aan de
andere kant betaalt de burger zich blauw aan heffingen en wordt deze verplicht
op straffe van forse boetes allerlei scheidingen van afvalstromen in acht te
nemen.

Maar is het allemaal wel eerlijk?
Zijn (lokale) overheden wel eerlijk? of parasiteren gemeenten
op uw portemonnee? Als we naar de feiten kijken lijkt het er verdomd veel op dat
lokale overheden meerdere petten op hebben en inderdaad op een uiterst
bedenkelijke wijze middels propaganda en régimes de burger knel zetten. Is dit
“per ongeluk expres”?

In de huidige juridische
setting is het credo “de vervuiler” betaalt. Dus degene die afval produceert
krijgt de rekening. Maar is dat ook wel eerlijk? Ja dat is eerlijk als je
drugsafval of andere rotzooi in de openbare ruimte dumpt al dan niet met gevaar
op vervuiling van de openbare ruimte, de hygiëne aantast of oppervlaktewateren
vergiftigt.

Om dit soort vervuiling te ruimen
kost kapitalen en bijvoorbeeld de Nederlandse en Belgische overheden hebben er
hun handen vol aan. We hebben zelfs een tijd gehad dat, indien de vervuiling op
particuliere grond was gedumpt, de bezitter van de grond voor de kosten op kon
draaien. De Nederlandse overheden legden de rekening gewoon bij de eigenaar
ondanks dat hij voor de vervuiling geen enkele verantwoordelijkheid had. Ja de
lokale overheden hebben het goed voor de burgers. Nee dus!  Daar is de rechter
een stokje voor gaan steken. Maar in deze context spreken we over vervuiling in
de zin van een milieudelict van de eerste orde met gevaar voor lijf en leden van
hen die met het drugsafval in aanraking komen.

Huishoudelijk afval is gewoon een
andere zaak.  Afvalinzameling en afvalverwerking zijn gewoon handel. Het
vroegere Van Gansewinkel, thans Renewi geheten droeg voor de fusie met de Britse
afvalverwerker Shanks als reclameslogan “afval bestaat niet”. Tegenwoordig is
het veranderd in “Waste no more” wat in principe op hetzelfde neerkomt.

Maar als afval zo’n big business
is, en al het afval “grondstoffen vormen”  waarom betaalt de burger zich dan
blauw aan het ophalen van afval annex grondstoffen? Wel erg apart dat je betaalt
om grondstoffen te leveren aan bedrijven. Je zou in principe betaald moeten
worden als je grondstoffen levert.

Er is een lacune in onze wet- en
regelgeving. Wie is er nu feitelijk “eigenaar” van het afval op het moment dat
je het aan de straat zet om opgehaald te worden?. Wie wordt er eigenaar van het
afval zodra het de vuilniswagen in is verdwenen en verwerkt wordt. Want als de
eigenaar zich ontdoet van afvalstoffen die grondstoffen zouden vormen, dan is de
oorspronkelijke eigenaar gerechtigd vergoed te worden naar waarde van wat hij
heeft geleverd aan grondstoffen.

Je zou in een complexe
geworden materie verwachten dat je juridische duidelijkheid hebt. Niets is
minder waar. Mr. Ron Laan advocaat afvalstoffen recht en Mr. Louisa Waalkes,
jurist afvalstoffen stellen in een artikel dat al stamt uit 2013 “De regelgeving
betreffende afvalstoffen kent geen definitie van eigendom en eigendomsoverdracht
van afvalstoffen”.
Er is een Europese kaderrichtlijn betreffende de
definities van verschillende soorten afvalstoffen, de verwerking inclusief de
“nuttige toepassingen” en dat zulks dient te geschieden met het in acht nemen
van de veiligheid en de gezondheid van mens en milieu. Dan is er nog een
Europese verordening die handelt inzake de overbrenging van afvalstoffen.
Deze
regelgevingen gaan uit van het gegeven “afval is een milieubelastende roerende
zaak”, een gegeven van vervuiling. Afval wordt zeker door de milieulobby en de
overheden niet beschouwd als een roerende zaak met een economische waarde
waarvan de burger als leverancier in de opbrengst mag delen.

Enfin, u smijt al het groen- en
keukenafval in de GFT-bak. Het wordt gecomposteerd of er wordt biogas van
gemaakt. Zowel compost als biogas worden verkocht. Met welk recht wordt de
burger als leverancier van grondstoffen inkomsten onthouden? Thans zijn de
gemeenten of intergemeentelijke organisaties die van de winst profiteren. Niet
zelden staan zij onder politiek bestuur van milieuwethouders met een politieke
groene tint, die maar al te graag gelden genereren voor eigen doeleinden. Het
feit dat de burger de leverancier is van de grondstoffen komt niet in ze op.

Bij het schrijven van dit
verhaal stuiten we op een koptekst van een artikel dat te vinden is op de
website van de Vereniging van Afvalbedrijven. De kopt luidt “Nederlanders
onderschatten de waarde van wat ze weggooien”.  Dat is niet zo heel gek als u
als burger merkt dat anderen alleen aan afval verdienen en u als leverancier
naast het potje pist en niks krijgt.

Als we dan toch de circulaire
economie in willen gaan, dan graag ook volgens de regels van de economie. De
leverancier wordt vergoed overeenkomstig de inkoopwaarde van de door hem
geleverde goederen. De onduidelijke eigendomstitel van het huishoudelijk afval
lijkt thans op een zeer bedenkelijke en mogelijk zelfs onrechtmatige wijze
automatisch toegeëigend te worden door de gemeente of de intergemeentelijke
organisatie die verantwoordelijk is voor de afvalophaling aan huis. De waarde
van afval schommelt maar enige tijd geleden was iedere ton ingezameld
verpakkingsplastic goed voor 800 euro die de gemeente van de afvalverwerker
kreeg. De stroom verkocht afval bevat dan ook nog materialen die niet her te
gebruiken zijn en uiteindelijk toch nog in de afvalwerkingovens belanden.

Een ander voorbeeld, u gaat
met uw oude huisraad naar het containerpark. U mag alles in verschillende
containers gooien al dan niet tegen betaling. Er staat ook een container met
metaal. Deze gaat direct naar de oud ijzer handelaar en de gemeente ontvangt de
dagwaarde van de desbetreffende metalen. U had ook net zo goed zelf naar de oud
ijzerhandel kunnen rijden met uw blikjes, en afgedankte ijzerwaren en de winst
kunnen incasseren.

Gewoon doen de volgende keer,
scheid even ijzeren blikjes van de aluminium blikjes want die zijn het veelvoud
waard.Waarom moet de overheid profiteren of parasiteren op hetgeen u aan
grondstoffen aanlevert? De overheidspropaganda heeft zodanig gewerkt dat u als
leverancier van grondstoffen geen enkele behoorlijke rechtspositie heeft.

De overheid heeft daarop
een parallelle economie tot stand gebracht waarbij de inkomsten de gemeentekas
in gaan en toch betaalt u zich het heen en weer aan afvalstoffenheffingen. Ook
het te verbranden restafval heeft een economische waarde.
Afvalverbrandingsinstallaties zijn in feite niets meer dan energiecentrales waar
elektriciteit en warmte gewonnen wordt uit de materialen die u aangeleverd
heeft.

Milieuwinst? Dat valt allemaal
nog te bezien als we merken dat een groot deel van ons plastic afval onder meer
vanuit afvalverwerker Suez naar Duitsland wordt getransporteerd om van daaruit
weer naar diverse Aziatische landen te worden vervoerd. Hoeveel brandstof wordt
er verstookt om al dat plastic vuilnis over de wereld te vervoeren? De groene
politiek blijkt een leugen van de eerste orde te zijn. Wees realistisch en
praktisch en zorg dat het terecht komt in de hoogrendements
afvalverbrandingsinstallaties om het aan te wenden tot de productie van energie.
Maar wat schetst mijn verbazing? Als de overheid dan eerlijk zou zijn, zou ze
niet eens willen dat er gesleurd werd met al dat afval

Afvalverwerker Twence in
Hengelo zegt doodleuk op haar website dat zij brandbaar afval uit het Verenigd
Koninkrijk importeert. Omdat we een overcapaciteit hebben aan verbrandingsovens.
Er worden steeds meer afvalstromen hergebruikt. Lees feitelijk over de wereld
gesleept en dus slepen we brandbaar afval vanuit het Verenigd Koninkrijk naar
Nederland om te verbranden.Ter informatie, Twence is opgericht als een
vennootschap door 14 Twentse gemeenten. Weer rendement behalen over de rug van u
als burger? Raar dat u grondstoffen levert, die u naderhand in de vorm van
energie, inclusief allerlei energiebelastingen weer moet terugkopen. U kunt zich
dus voorstellen dat van de meeste politici die “milieu” in hun portefeuille
hebben, ik niet zo’n hoge pet op heb. Niet zelden een synergie van wanbestuur en
waanbestuur. Een substantieel deel zou, indien je ze bij het huisvuil zet,
alleen maar gemist worden door hun vrienden en familie, maar zeker niet gemist
worden in bestuurlijk opzicht.

Om het concreet te maken: U biedt
uw restafval (grondstoffen voor energieopwekking) aan tegen een hoge kostprijs
omdat het de verbrandingsoven in gaat (afvalstoffenheffing, per kilo of met een
vignet op uw container), en u ontvangt uw eigen troep weer via het stopcontact
terug. Die omzetting kent een prijskaartje, maar u mag daar meteen
energiebelasting en BTW over betalen. Dan zitten we op dubbele belastingen.
Eerlijk? De overheid lijkt vaak beter voor zichzelf te zorgen dan voor de
burger. Maar werk uw ongenoegen niet uit op de vuilnismannen. Die kunnen niks
aan het beleid doen en zorgen gewoon dat we een schone leefomgeving hebben. De
debatten moeten in de daarvoor bestemde politieke arena’s worden gevoerd.

Afval is een zuivere politieke
kwestie. De politiek zet een beleid uit over hoe wij als burgers ons afval
moeten aanbieden aan de hand van een gedachtegoed over de circulaire economie.
Nou is er op zich niks mis met hergebruik van allerhande zaken zolang het de
volksgezondheid en de milieuhygiëne niet aantast en er een eerlijk en
transparant beeld wordt neergezet naar de burger en het bedrijfsleven.

Helaas is niets minder waar. In
Europa hebben we een parallelle economie gecreëerd. Je kunt de afvalverwerkende
ondernemers geen ongelijk geven dat ze verdienen aan een model dat door de
politiek tot stand is gebracht. Maar er is absoluut geen gelijk speelveld tussen
burgers, gemeenten en afvalverwerkers. Een overname door Veolia van Suez kan dus
best door het hier beschreven perspectief bezien worden.