door Koos van Houdt

Lidstaten van de Europese Unie hielpen China aan voldoende beschermend materiaal
in januari bij de uitbraak van het coronavirus in Wuhan. In de maanden daarna
hielp China andersom de Europese Unie. Samen beschermen ze zoveel mogelijk het
Afrikaanse continent.
Er is geen ruzie met communistisch bestuurd China.

Hoe anders is het verhaal richting de Verenigde Staten. Er was een tijd dat de
trans-Atlantische handelsrelaties tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten
veruit de belangrijkste waren in de wereld. Dat is aan het veranderen. De
Europese Unie is nu de belangrijkste exporteur van goederen en diensten naar
China. Andersom staat China op de tweede plaats van belangrijkste importeur in
de Europese Unie. Rond de coronacrisis werken de Europese Unie en China beter
samen dan de Europese Unie en de Verenigde Staten.

Veel leverde dit topoverleg van maandag per video tussen enerzijds premier
Li Keqiang en president Xi Jinping namens China en aan de andere kant Charles
Michel en Ursula von der Leyen namens de Europese Unie niet op. De
besluitenlijst staat vol verwijzingen naar afspraken van vorig jaar, die nog
niet in uitvoering zijn genomen.

Maar gegeven de stilte in het reguliere overleg met de Amerikaanse
administratie van Donald Trump vallen de intensieve contacten met China des te
meer op. Ieder jaar topoverleg. Dat wijst op het belang dat wederzijds wordt
gehecht aan een goede gespreksbasis.

Vorige week schreef de Nederlandse minister Blok (buitenlandse zaken) nog aan de
Tweede Kamer dat Nederland vorig jaar een eigen Chinabeleid heeft geformuleerd.
Maar erkende hij: “De veranderende multipolaire wereld vereist sterk
EU-optreden. De Nederlandse belangen zijn het beste gediend door krachtiger
gezamenlijk optreden in groter verband – in eerste instantie in EU-kader.”
Nederland volgt daarom het Europese standpunt om organisaties als de
Wereldhandelsorganisatie WTO en de Wereldgezondheidsorganisatie WHO te blijven
steunen. Dat doet China tot nu toe ook, de Verenigde Staten niet.

Blok schrijft roerende woorden over het belang van de trans-Atlantische
samenwerking en formuleert voor de samenwerking met China als slogan
‘Samenwerken waar het kan, beschermen waar het moet’. De Chinezen kunnen niet
zonder goede samenwerking met de economische gigant Europese Unie, andersom kan
de Unie niet zonder de gigantische afzetmarkt van China met 1,4 miljard
inwoners. Dus blijven beide partijen, zoals gisteren, goed met elkaar praten.

Maar de Europese Unie stelt zich daarbij niet naïef op. Onder de vorige
Commissie stelde voorzitter Jean-Claude Juncker zich al staalhard op tegen de
pogingen van de Chinezen hun verschrikkelijke overschot aan Chinees staal voor
dumpprijzen af te zetten op de Europese markt. Bij de vestiging van Tata Steel
in IJmuiden weten ze maar al te goed dat zonder deze gezamenlijke Europese
aanpak hun productievestiging allang failliet was gegaan. Maar de hoge kwaliteit
van de staalproductie in IJmuiden is een wapen in de strijd tegen deze Chinese
dumppraktijken.

Deze staaloorlog is op dit moment wat op de achtergrond geraakt omdat China
en de Europese Unie elkaar hard nodig hebben in de bestrijding van de
coronacrisis. Vrachtvliegtuigen vlogen de afgelopen maanden af en aan tussen
Europese en Chinese steden om tot een zo goed mogelijke spreiding van schaars
medisch beschermingsmateriaal te komen. Ook hier geldt weer: zonder de Europese
Unie zou een land als Nederland nog veel meer door schaarste zijn getroffen.

Ruimer gesteld: Uiteindelijk zijn ook 1,4 miljard Chinese consumenten meer
gebaat dan geschaad door goede economische betrekkingen tussen beide blokken.
Maar het gaat ook nu niet alleen om ‘de koopman’, maar ook om ‘de dominee’.
Josep Borrell, de Europese hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid
heeft dat als volgt geformuleerd in vier invalshoeken: “De balans van kansen en
uitdagingen is op ieder moment weer anders. China is tegelijkertijd zowel een
partner om mee samen te werken, een partij om mee te onderhandelen, een
economische concurrent en een politieke rivaal”.

Er is ook aan Europese kant groeiend besef dat we het in deze wereld niet
redden zonder goede samenwerking met China. Maar de Europese waarden van
democratie, mensenrechten en beginselen van de rechtsstaat lopen vaak stuk tegen
een Chinees beleid, waarin de eenpartijstaat de eigen belangen met harde hand
verdedigt tegen de eigen burgers. Daar wil en zal de Europese Unie alles tegen
doen wat mogelijk is.

Zo wordt in recente Europese beleidsstukken met nadruk de blijvende
samenwerking met Taiwan onder woorden gebracht. Dat vinden de Chinezen, gericht
op hun ‘één-Chinabeleid’ niet leuk. De Europese Unie steekt ook niet onder
stoelen of banken dat de aantasting van de speciale positie van Hong Kong niet
wordt gewaardeerd. Maar uit deze laatste zaak blijkt ook, dat de mogelijkheden
beperkt zijn. De Chinese leiders hebben goed in de gaten dat de befaamde soft
power van de Europese Unie hier ontoereikend is.