Bestel maar, Bestel maar, Bestel maar: Big Tech krijgt spelregels opgelegd

door Koos van Houdt

Nationale grote jongens als Albert Heijn en Jumbo doen het al lang. Zelf de boodschappen thuis brengen of door u laten afhalen die u als klant online heeft besteld. Daarmee doen ze zelfs goede zaken. Want de eigen omzet en winst wordt erdoor op peil gehouden. In de kern is het niet anders dan wat de Amerikaanse webwinkel Amazon doet. Maar dan op Nederlandse schaalgrootte.

Niettemin ligt hier de eerste uitdaging. De Big Tech, zoals de Amerikaanse digitale bedrijven als Meta (Facebook), Google, Amazon en anderen worden genoemd, zijn ooit ook klein begonnen. In mijn bescheiden journalistieke databank zit een interview uit 2015 met de voormalige wethouder Henk Kool uit Den Haag. Hij was wethouder voor lokale economische zaken van 2006 tot 2014. Een jaar later sprak ik hem op zijn dakterras in de Haagse binnenstad, vlak tegenover dat grote witte kantoor dat als Stadhuis door het leven gaat.

Hij kende zijn binnenstad en zei: “Kleine ondernemers in een winkelgebied hebben er last van wanneer grote internetondernemers als Wehkamp, bol.com of Thuisbezorgd de markt voor internetwinkelen proberen te beheersen.” Zijn oplossing toen: ondernemers, wordt creatiever. “Wanneer mijn eigen winkelcentrum in de buurt het initiatief neemt om een eigen internetwinkel voor alle deelnemende ondernemers te ontwikkelen, dan koop ik daar ook liever online, dan wanneer ik dat moet doen bij het anonieme bol.com”. Meer banen in de buurt, persoonlijke serviceverlening en klantenbinding noemde hij als voordelen.

Dat was 2015. Het is de vraag of dat nog op gaat anno 2022. Misschien kunnen de plaatselijke boekhandels een antwoord op die vraag geven. Want zij probeerden het in de afgelopen periode van lockdown. Maar willen wij als klant, als koper, als consument dat nog wel? Er hangen immers ook al geen briefjes meer op het prikbord in de supermarkt. Onze vragen en aanbiedingen staan nu op ‘social media’. Marktplaats wordt een steeds groter digitaal aanplakbord. En wij rijden kennelijk liever naar de andere kant van het land voor tweedehands troep, dan even via de supermarkt te vernemen wat twee straten verder te halen valt.

Het lokale staat natuurlijk in geen verhouding tot wat er op wereldschaal gebeurt. Natuurlijk mogen bedrijven als Google, Amazon, Meta (Facebook) of Microsoft bestaan. Ze zijn net zo van de grond af opgebouwd als elk ander bedrijf. Omdat wij klant willen zijn, worden deze bedrijven groot, groter, megagroot. Maar ze mogen niet verwachten dat ze boven de wet staan. Als je probeert het betalen van belasting te ontwijken, keert de wal vroeg of laat het schip.

In deze denkwereld van geld verdienen met het aanbieden van goederen en diensten aan de consument leven we nu. We kunnen ons zelf niet meer beschermen tegen dreigend misbruik van de grote jongens. Dus springt de overheid, dit keer de Europese overheid, voor de burger in de bres. Dit is de wereld van de Digital Market Act (wet tot regeling van de digitale interne markt) DMA en van de Digital Service Act (wet tot regeling van de digitale dienstverlening) DSA.

Twee Europese projecten van wetgeving, die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. In november vorig jaar zijn de ministers van de lidstaten al in eerste lezing akkoord gegaan met deze twee wetsvoorstellen. Vorige maand stond de ene wet ter behandeling op de agenda van het Europees Parlement. Vandaag en morgen buigen de afgevaardigden in Straatsburg zich over de andere.

Nu ervaren we de voordelen ervan. Ook Google en Meta (Facebook) moeten zich daaraan houden. Hoe ze dat moeten doen, staat in de DSA. Op welke wijze deze grote jongens zich overigens aan de wet dienen te houden, staat in de DMA. Zodat ook deze grootverdieners eerlijker gaan bijdragen aan de door ons allemaal te betalen belastingen. Dat is nodig omdat ook de werknemers van deze bedrijven langs goed geplaveide wegen naar hun werk willen, goed onderwijs willen voor hun kinderen en goede gezondheidszorg voor zichzelf.

De beide wetten zijn eigenlijk veel sneller door het openbare proces van wetgeving aan het rollen, dan aanvankelijk was gedacht. Een jaar geleden, in januari 2021, legde de Europese Commissie deze voorstellen op tafel. Naar verwachting zullen nog dit voorjaar, onder Frans voorzitterschap de nog bestaande verschillen van inzicht tussen de Europese ministerraad en het Europees Parlement worden weggewerkt. Ook op dit onderdeel wil Frankrijk, wil de zittende president Emmanuel Macron, resultaat boeken.

Om het moeilijk te maken: de beide wetsvoorstellen moeten ook passen bij de al eerder op Europees niveau aangenomen wet inzake de bescherming van de privacy van u en mij. Deze AVG deed bij invoering veel stof opwaaien, maar intussen zijn de meeste mensen en instellingen er wel aan gewend geraakt. Toch dreigen hier adders onder het gras. De fel oplaaiende debatten over coronapas en QR-codes leren ons, dat overheden zelf ook niet altijd in de gaten hebben dat ze zich aan deze privacywet moeten houden.

Sprekend over de rechtsstaat: de vrijheid van ons allemaal mag eventueel in tijden van nood onder bepaalde voorwaarden worden ingeperkt. Maar dan alleen als het tijdelijk is, als het doel duidelijk is en als de inbreuk zo klein mogelijk blijft. Het debat daarover maakt duidelijk dat het met de Europese wetgeving over de digitale interne markt en met de bescherming van de privacy gaat om lastige vragen, die echt niet zomaar verdwijnen bij het vaststellen van teksten die nu op tafel liggen.

Intussen worden we deze week volgestopt met verhalen over de krachtige lobby die de leden van het Europees Parlement ervaren vanuit de grote digitale ondernemingen. Want iedereen weet: wat de Europese Unie nu regelt, zal wereldwijd de standaard zijn. Dat zijn geen illegale praktijken. Iedereen mag zijn eigen belangen verdedigen bij de vrouwen en mannen die door ons allemaal zijn gekozen om dit soort besluiten te nemen. Geloof al die verhalen over onjuiste praktijken niet. Gekozen leden behoren zelf hard te werken om de voorstellen goed te begrijpen en hun eigen politieke keuzes te maken. Als ze de verhalen van de lobbyisten willen geloven, is dat voor hun eigen verantwoordelijkheid.

Blijft over de vraag of we toch niet liever onze spullen bij de winkel om de hoek willen kopen. In tijden van pandemie is die gedachte wellicht versleten. Maar in een hopelijk snel opkomende nieuwe lente kan dit nieuwe, maar ook antieke geluid wellicht toch weer helpen.

.