#De Avonddenkers

De Avonddenkers: Peinzen over de postmortale zorg in corona-tijden

door Peter-Vincent Schuld

Vanaf het begin van de Coronacrisis stel ik mij een aantal serieuze vragen. Ik
was voornemend om een filosofisch stuk te schrijven over het verschil tussen de
natuurlijke beschaving en de geconditioneerde beschaving.

Maar is het nu zinvol om te zoeken en af te dwalen in de  diepe spelonken
van de filosofie? Misschien later eens, als ik de tijd heb om eens een volle
week aan een verhaal te schrijven en te schrappen om vervolgens weer van voor af
aan te beginnen.

Vooropgesteld is ieder individueel verlies van een naaste een intrieste zaak.
Een
mensenleven is iets kostbaars, een dierenleven is iets kostbaars.
Net
zoals u breek ik ook in stukken wanneer ik een dierbare verlies.
Laten we
deze hele crisis eens vanuit een werelds vogelperspectief bekijken. Wat is dan
de grote gemene deler?

De dood, de zwarte, gruwelijke, onvermijdelijke dood. De dood die u en mij
ieder moment kan overvallen. Met ons lichaam een strijd aangaan. 
De
strijd tegen het ontnemen van de adem. Is de dood een boosdoener? Is de dood de
vertegenwoordiging van het kwaad?

Uitvaart van iemand die in eenzaamheid gestorven is in Amterdam,
Nederland Foto: © Peter-Vincent Schuld

De dood is niets meer en niets minder dan een werking van de natuur die ook op
een onnatuurlijke wijze kan toeslaan De dood is een taboe. De dood zorgt voor
angst. De dood zorgt voor paniek. Een waardig afscheid biedt troost en
zingeving. Een waardig afscheid is een instrument om het leven na de catastrofe
van het verlies weer op te pakken en zodoende weer mee te draaien in de
samenleving.

Ik neem u mee naar Italië, naar Bergamo. Daar waar het leger kisten met
stoffelijke overschotten van corona-slachtoffers ophaalde om ze over te brengen
naar begraafplaatsen elders.

De wetenschap dat je van je papa, mama, broer of zus geen afscheid kunt nemen en
dat hun kisten in een vrachtwagen geladen worden helpt niet bij de
rouwverwerking en werkt posttraumatische stressstoornissen in de hand. PTSS kan
op zichzelf weer leiden tot gedragsverandering waar de persoon zelf, zijn naaste
omgeving of de samenleving mee geconfronteerd wordt. Uit de ene tragedie kan een
andere ontstaan.

Het zelfde geldt voor de beelden die we uit New York binnenkregen.
Koelwagens voor ziekenhuizen, stoffelijke overschotten verpakt in een lijkzakken
om vervolgens met een vorkheftruck in een trailer te worden geladen door mannen
in witte pakken.

Om over het achterlaten en niet verwijderen van stoffelijke overschotten in
de straten van het Midden-Amerikaanse Ecuador nog maar te zwijgen.

Ja, er is een verhoudingsgewijs hoge mortaliteit. Dat is ingrijpend genoeg. Ja,
voor een hoog percentage van de overledenen is het een vooruitgeschoven
lotsbeschikking geweest. Ouderdom, zwakke gezondheid, aandoeningen etc. Het is
het pieken van de cijfers in omgevingen die de piek niet aankonden, die het
extra tragisch maken. Maar het drama wordt in de beleving van de mens nog groter
en misschien wel extreem disproportioneel als de dood op zo’n plastische en
klinische wijze, zonder een vorm van individuele waardigheid geëxposeerd wordt.
Intentioneel wordt hier de waardigheid niet gebroken, bestuurlijk wel.

Ja, het levert dramatische beelden op die pakkend zijn.

Zijn die rijen met groene legervrachtwagens met lijkkisten wel nodig?
Immers
het roept bij de bevolking, hoe onbedoeld ook, onnodige associaties op zoals een
gewapend conflict.

Is er geen andere manier?

Bij de ramp met de MH17 werd het team Bijzondere Uitvaarten van Monuta meteen
geactiveerd. Een waardige postmortale zorg bij calamiteiten helpt niet alleen om
de nabestaanden te helpen in het rouwproces, het helpt ook om gevoelens van
verdriet, onrust en paniek in een (internationale) samenleving op een
behoorlijke manier te kanaliseren.

Als je weet dat er veel mensen gestorven zijn of gaan sterven, dien je
bovenstaande overwegingen ook voorafgaandelijk mee te nemen in je crisisplannen.


Logo van Monuta, Team Bijzondere Uitvaarten

In Nederland werd een militaire faciliteit gebruikt om buiten het zicht van
het publiek onderzoek te kunnen verrichten op lichamen en deze voor langere
periode op te slaan.

Ja, dat was in Italië en in New York ook mogelijk geweest.
Wisten de
crisismanagers in Italië dat de sterftecijfers gingen pieken? Ja, het verloop
van het ziektebeeld maakte dat al snel duidelijk. De kosten van postmortaal
transport, dus het inhuren van rouwwagens en overbrengwagens wegen niet op tegen
de maatschappelijke onrust die het inladen van lijkkisten in militaire trucks
tot gevolg heeft.


Hoe goed en waardig de militairen, die met deze zware taak belast waren,
het ook bedoeld hebben. Hen valt niets te verwijten, integendeel.

De koelwagens, die aanhoudend beladen worden met gestorvenen voor de
ziekenhuizen in New York, deel laten uitmaken van het straatbeeld onder
rampenomstandigheden is een kapitale misser in de rampenbestrijding.
Het
delven van massagraven voor hen die geen familie of centjes hadden op Hart
Island idem. Dat kan ook op een waardige manier.

Rouwwagen bij uitvaart. Foto: © Christel Dubos/Schuld

Wijselijk was het geweest wanneer de overledenen, ook al zijn de getallen groot,
over waren gebracht naar een militaire faciliteit.
Daar had men de lichamen
middels balseming kunnen conserveren. Daar had men kunnen  voorzien in bewaring,
desnoods in koelwagens. Zolang het maar uit het publieke oog is, om na de afloop
van de crisis de lichamen terug te geven aan de nabestaanden zodat zijn in alle
sereniteit gespreid afscheid hadden kunnen nemen van hun geliefden. Middels een
lichte balseming c.q. thanatopraxie genoemd is een lichaam voor ongeveer 10
dagen te conserveren.

Het aantal slachtoffers is niet de accelererende factor van de onrust en paniek,
hoe vreselijk deze aantallen ook zijn. Het is de wijze waarop er met de
stoffelijke overschotten wordt omgegaan. De associaties in het menselijk brein
zijn onder angst, stress en paniek ontembaar en amper te kanaliseren.

Postmortale zorg onder rampenomstandigheden is in sommige landen een
vergeten kindje. Bij een ramp, worden vaak ad hoc beslissingen gemaakt.
Een
goede en waardige postmortale zorg bij crisisomstandigheden draagt bij aan het
stabiliseren van een ontwrichte samenleving.
Het is eveneens essentieel in
de collectieve rouwverwerking. Een waardige postmortale zorg toont aan, dat ook
als de dood massaal heeft toegeslagen, de grondslagen van de beschaving niet
verlaten worden.

De Avonddenkers: Peinzen over de postmortale zorg in
                        corona-tijden

Analyse: Europa zet alle geldsluizen open

Leave a comment

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *