De dodendans om Oekraïne en een door Moldavië onbetaalde gasrekening

door Peter-Vincent Schuld

 De Oekraïense president Zelinsky roept de internationale gemeenschap op tot kalmte en om de situatie niet verder te destabiliseren. Oekraïne dacht vrienden in het westen te hebben, maar de vraag rijst meer en meer of sommige spelers in het westen van de gelegenheid geen misbruik maken door over de rug van Oekraïne het vuurtje met Rusland op te stoken. Daar lijkt het soms wel op Wie er zich ook aan schuldig maakt, de Nederlandse minister Hoekstra (CDA) van Buitenlandse Zaken heeft gelijk als hij zegt dat er met mensenlevens wordt gespeeld.

Elk woord of verklaring vanuit de internationale gemeenschap kan de situatie destabiliseren en doen escaleren met nodeloos verlies aan levens van mensen die nu nog hopen en bidden op een morgen en liefst een vreedzame morgen.

Nederland en België roepen haar burgers op om uit Oekraïne te vertrekken. Hoe terecht en goed bedoeld, deze oproep kan ook een negatief effect hebben en dus verder destabiliserend werken. Maar welke keuzes hebben de ministers van Buitenlandse Zaken die oprecht bezorgd zijn om hun landgenoten?

Oekraïne is geen kandidaat om toe te treden tot de EU. De rechtsstaat voldoet niet aan de criteria en de corruptie tiert er nog te welig. Lidmaatschap van de NAVO zou olie op het vuur gooien. Als we iets niet moeten willen is het brandstof toevoegen aan een toch al licht ontvlambare situatie.

En er bestaat een kans dat Oekraïne een derde weg kiest, door als land te opteren voor kandidaat-lidmaatschap van de Euraziatische Economische Unie en / of lidmaatschap van de tegenhanger van de NAVO, de CSTO, waarvan Rusland de leidende staat is. Dan heeft Rusland geen reden meer om Oekraïne manu militari tot haar invloedssfeer te gaan inlijven. Beide landen hebben er baat bij om al dan niet tezamen economische relaties in stand te houden met het westelijk deel van Europa.

Er zijn nog meer opties. Oekraïne zou bijvoorbeeld de annexatie van de Krim kunnen accepteren en deze middels een verdrag met Rusland kunnen legaliseren overeenkomstig het internationaal recht. Het is in alle realiteit schier onbestaande dat Rusland De Krim teruggeeft aan Oekraïne.

Zo zijn er rond Donetsk en Loehansk, die beiden de onafhankelijkheid van Oekraïne hebben uitgeroepen, gelijkaardige varianten te bedenken. Ergens moet het vechten een keer stoppen. Je kunt niet aan de gang blijven.

Je kunt je de vraag stellen, vanuit het perspectief van Oekraïne bekeken, of de diplomatieke inspanningen vanuit het westen niet een soort van verdoken activisme is jegens Rusland. Ja, u kunt stellen dat Rusland en  haar president Poetin niet de lieverdjes zijn in de internationale gemeenschap, bezien met de ogen van het westen. Het nadeel in het westen is dat er geen of weinig historisch besef is.

Maar opgemerkt dient te worden dat het volgende internationale dispuut zich zal weer aandient. Ditmaal tussen Rusland en haar staatsbedrijf Gazprom en Moldavië.

Op de redactie rolde een persbericht binnen van Gazprom dat melding maakt van het ongenoegen van het Russisch gasbedrijf over het feit dat het Oost-Europese land Moldavië naar zeggen van Gazprom, op haar eigen houtje haar schuldenlast aan Gazprom laat doorrekenen. De manier van doorrekenen zou niet overeenkomstig de afspraken zijn, die waren gemaakt in oktober 2021.

Op 2 februari zou er een vergadering plaatsvinden van de Raad van Toezicht van  Moldavagaz. “Zou”. Vertegenwoordigers van de Moldavische regering kwamen niet opdagen. Waar gaat het nu precies om? Gazprom leverde aan Moldavagaz aardgas die Moldovagaz op haar beurt weer door leverde aan consumenten aan de rechteroever van de rivier de Dniester.

Er bouwde zich een fikse schuld op aan Gazprom die voorwerp werd van onderhandelingen om nu precies duidelijk te krijgen hoeveel geld Moldovagz aan Gazprom verschuldigd was. Een audit zou volgen om een en ander , volgens een protocol dat was afgesproken tussen de twee gasbedrijven, helder in kaart te brengen. Gazprom is de mening toegedaan dat Moldavagaz zelfstandig en buiten de afspraken om, haar schuldenlast laat doorrekenen. 

Het lijkt een een nietszeggend nieuwsbericht voor de meeste burgers. Maar disputen over betaling inzake gasleveringen deden zo’ n 17 jaar terug de spanningen met Oekraïne al oplopen waarbij Rusland de hand hield op haar gaskraan om deze naar believen open of dicht te draaien.

Dit dispuut is een nieuw betreurenswaardig incident tussen Rusland enerzijds en een staat die grenst aan de Europese Unie anderzijds. Het geeft aan dat wat betreft de levering van gas, de afhankelijkheid is van Russisch gas. Het geeft ook aan wat de Russische afhankelijkheid is qua inkomsten uit aardgas. De spanningsvelden kennen geen equilibrium met de gasvelden waaruit het goedje omhoog gepompt wordt.

Door deze twisten wordt de stabiliteit in het oostelijk deel van het Europese continent er niet beter op. Het spreekt voor zich  dat Moldavië aan haar financiële verplichtingen moet voldoen, maar kunnen Moldovagaz of Moldavië dat wel? Zo nee, wat zijn de consequenties voor Moldavië als zij haar financiële verplichtingen niet kan nakomen? U moet goed beseffen dat als het spreekwoordelijk in Moldavië bakken uit de hemel giet, politiek gezien er in Roemenië een zware regenbui overtrekt en dat het bij ons in eerste instantie miezert. Wat iedereen ook beweert, aardgas is van levensbelang, nu en in de toekomst.

Binnen de Europese Unie en in de media is er de afgelopen tijd voornamelijk aandacht geweest voor de Green Deal waar weer allerlei nieuw propagandamateriaal voor is ontworpen maar wat gewoon wel de aandacht afleidt van pan-Europese disputen met nog maar eens een risico op een enorme destabilisatie van het Europese continent en we zijn de coronacrisis nog niet eens voorbij.

Nederlands Europarlementslid Lara Wolters van de PvdA vindt het verplicht hebben van een klimaatboekhouder door bedrijven een zaak van bijzondere importantie. In vergelijking met de geopolitieke situatie is zo’ n boekhouder/pennenlikker van nul en generlei importantie gelijk het betrokken Europees parlementslid van de PvdA zelf, die klaarblijkelijk niets beters te doen heeft. Europees commissaris Timmermans vindt dat de grote bedrijven in het jaarverslag ook moeten vertellen wat ze doen aan het klimaat. Of daar een hond daar interesse in heeft. We hebben in Europa wel belangrijkere zaken aan ons hoofd.

Er doemt zich een terechte vraag op. Wat hebben discussies rond CO2 uitstoot binnen de EU voor zin, wat hebben laadpalen voor elektrische auto’s voor zin als aan de poorten van de Europese Unie massaal  troepen en zwaar militair materieel zich in beweging heeft gezet dat de facto zorgt voor een enorme uitstoot van broeikasgassen? Denken we in de Europese Unie dat we een eiland zijn, een vorm van perfecte heilstaten?  Immers tanks, pantservoertuigen, trucks en raketinstallaties rijden niet op water en gelet op de zwaarte van de voertuigen verbruiken ze de nodige brandstoffen.

Is de last voor de Europese burger en het bedrijfsleven dan nog wel proportioneel? In de jaren dertig van de vorige eeuw stond de Nederlandse regering die zich als “neutraal” profileerde bekend als de regering van het gebroken geweertje, thans is in de Europese Unie een beetje hetzelfde aan de gang in de vorm van het “gebroken gaskraantje”.

Even terug naar het begin van dit verhaal. Ondanks het bezoek van de Franse president Macron van afgelopen maandag aan de Russische president Vladimir Poetin en het 5 uren durende gesprek zonder directe uitkomsten is niet de feitelijke kou het meetpunt geworden maar de  spreekwoordelijke gevoelstemperatuur. Deze is qua feitelijkheid altijd anders dan wat de thermometer exact aangeeft. De winden vanuit het Westen of vanuit Rusland kunnen die gevoelstemperatuur aardig beïnvloeden en zo ook het handelen van de zich met het dispuut bemoeiende actoren van buiten en binnen de regio.

 Met of zonder oorlog moet de situatie zich in de regio ooit gaan stabiliseren. Het zou alleen onvergeeflijk zijn als dit ten koste zou gaan van een onmetelijke hoeveelheid mensenlevens. Eigenlijk wordt Oekraïne en thans ook Moldavië gegijzeld tussen diverse partijen, Rusland enerzijds en de EU en deels overlappend de NAVO inclusief en de VS anderzijds.

Zijn er dan zoveel westerlingen in het Oekraïne? Met Valentijnsdag in de absolute nabijheid is het antwoord “ja”.  Een van de meest aparte exportproducten van Oekraïne zijn huwelijken en relaties. In de straten van Kiev en Odessa tref je overal huwelijksbureaus aan waarbij vaak de meest aantrekkelijke vrouwen een westerse partner zoeken. Het vertier in de vele bars en discotheken maal het overschot aan letterlijke schoonheden trekken massaal West-Europese en Amerikaanse mannen. (waaronder veel militairen en security-personeel die wereldwijd op missie zijn en even een break hebben.). Zomaar een verzinsel? Neen? Dit stelde uw redacteur zelf al vast toen hij de regio bezocht en op de terrassen het gesprek aanging met menigeen. 

Dit geldt trouwens in beperkte mate ook voor Moldavië. Dit land is voor de meeste buitenlanders onbekend terrein. Toch is dit land opnieuw een verbindende staat tussen het Europa van de Europese Unie en oostelijk Europa dat geen deel uitmaakt van de EU. De nabije toekomst zal uitwijzen hoe de kaarten geschud worden en landkaarten al dan niet hertekend gaan worden. Niemand die exact kan voorspellen wat het precieze scenario zal zijn.

Staat de toekomst in de tarotkaarten geschreven? Valt te betwijfelen daar elk woord en elke handeling vanuit de wereldleiders het lont in het kruitvat kan aansteken of de detonator uit de bom kan verwijderen. Alle spelers moeten zich nu voortdurend verlaten en vertrouwen op de gedragspsychologen van de inlichtingendiensten om het gedrag van  de tegenspelers inzichtelijk te krijgen of te voorspellen. Voor Oekraïne is het nog wel het meest verdrietige daar er boven de hoofden van de Oekraïne een machtsspel wordt gespeeld. Het is niet voor niets dat de Oekraïense president Zelinsky de internationale gemeenschap tot kalmte maande.

Is het pokerspel met een normaal stel kaarten? Het heeft er op dit moment wel veel van weg daar niemand teveel in zijn kaarten laat kijken met uitzondering van de Amerikaanse president Biden die meedeelde dat de Amerikaanse militairen geen evacuaties op touw gaan zetten van landgenoten uit Oekraïne als Rusland binnenvalt. Hij geeft hiervoor als reden dat dit een wereldoorlog zou kunnen ontketenen. Heeft Biden een punt. Maar het is ongebruikelijk dat een Amerikaanse president op deze wijze duiding verschaft. Je kunt je afvragen of dit geen groen licht is voor aan de Russen om Oekraïne binnen te trekken.

Zijn de kaarten dan al geschud? Nee, want de internationale diplomatie is nog druk bezig om de kaarten in beweging te houden dan dat ze feitelijk al op tafel worden gelegd. Gevaarlijke situatie? Absoluut. Ongewenste situatie? Absoluut. Een totaal onmogelijke situatie? Nee!

Maar we moeten uitkijken dat metaforisch gesproken de speelkaarten in dit pokerspel gedurende de druk van deze kaarten niet vervalst, verzwaard, verlicht op of een andere wijze gemanipuleerd worden door een of meerdere spelers. Wie kan in dit verhaal nog bemiddelen of als betrouwbare croupier optreden? En wie is straks de Joker?

Terug naar Moldavië, want terwijl de wereld in spanning kijkt naar Oekraïne moeten we de aandacht voor dit land niet laten verslappen. U moet wat feiten weten om de regio te begrijpen en te kennen

Feiten:

Moldavië is een land dat grenst aan de Europese Unie via  buurland Roemenië en daar ook sterk cultureel aan verwant is,

Moldavië is een van de allerarmste landen op het Europese continent.

Moldavië is lid van de Raad van Europa (Geen EU instelling), lid van het Gemenebest van Onafhankelijke staten, lid van de OVSE (Organisatie voor Vrede en samenwerking in Europa) en de BSEC (Black Sea Economic Cooperation).

Van deze laatste internationale organisatie zijn zowel landen lid die behoren tot de EU Roemenië en Bulgarije), als wel van de NAVO (aangevuld met Turkije)

Het land kent een deel dat grenst aan Oekraïne dat Transnistrië heet en zichzelf ziet als een onafhankelijke staat, maar niet als zodanig erkend wordt en is, niet onbelangrijk, gelegen aan de linkeroever van de rivier de Dniester.

Moldavië is dus politiek gezien een zeer kwetsbare staat en een directe buur van de Europese Unie en de NAVO. Het land heeft geen cent te makken. Bovendien heeft dit land ook haar spanningsvelden en niet alleen inzake Transnistrië dat aan Oekraïne grenst. Mocht Rusland Oekraïne binnenvallen, is het niet uitgesloten dat Rusland tot Moldavisch Transnistrië oprukt. Immers Transnistrië voelt zich nauw verwant aan Rusland en voelt zich tekort gedaan door Moldavië.

Het dispuut om onbetaalde gasrekeningen en het dispuut inzake Transnistrië van Moldavië zouden een excuus kunnen zijn om de Moldaviërs in de ogen van de Russen een lesje te leren.

Ook Moldavië kan niet nog meer destabilisatie gebruiken. In 1990 vocht het land nog een oorlog uit met de thans autonome Moldavische regio Gagaoezië. Ja, Europa kent meer landen en regio´ s dan u zou denken. Hier komt de geschiedenis weer om de hoek kijken. Want de Gagaoezen zijn een Turks volk maar geen islamitisch volk. De belangrijkste taal is het  Turks en ze belijden het orthodoxe christendom. Een deel is ook in Oekraïne woonachtig,

Hoe krijgt je in de uiterst verdeelde regio alles weer op orde zonder onnodig bloedvergieten. Misschien mogen we dan toch opnieuw met enige bewondering kijken naar Schuman, Monet, De Gasperi en Adenauer die ons deel van Europa wisten te verenigen na bloedig oorlogsgeweld ten koste van ettelijke miljoenen mensenlevens en zorgden we ons nu beperken tot het uitvechten van onze meningsverschillen aan de onderhandelingstafel. De grote boze mensenwereld heeft niets aan dorpspolitiek en dorpspolitici.

Er zit echter wel nog een moraal in dit verhaal. Onder voorwaarden staken van de thans uitgesproken sancties tegen Rusland zou al een stap kunnen helpen, naar mijn mening. Maar dat had eerder al dienen te gebeuren. Het momentum lijkt niet door de EU en haar lidstaten noch door de Amerikanen te zijn benut.

Het zou de weg hebben kunnen openen voor gesprekken over handel en andere economische betrekkingen met Rusland en de landen binnen de Euraziatische Economische Unie. Want reguliere handel en economische betrekkingen, met inbegrip van het toerisme hebben geen baat bij oorlogsgeweld en aanhoudende spanningen.

Ik kom tot deze conclusie na analyse van alle van belang zijnde zaken in die regio. Maar wie ben ik?  In ieder geval een Europeaan die net zo inzit met het lot van burgers binnen de Europese Unie als met het lot van burgers die in Europese landen wonen buiten de Europese Unie. Ongeacht of dit nu een inwoner is van Zwitserland, Liechtenstein, Moldavië, Georgië, Armenië, Oekraïne of Rusland.

Mag ik als Europeaan nu even gaan opstaan? Ik trek die laatste vraag in en doe het gewoon. Punt! Einde discussie!