De jacht op de misdaad wordt verder opgevoerd: Europol krijgt mandaat om door te pakken

door Koos van Houdt

Deze week is Europol zoiets als de redder in nood voor de Europese veiligheid

door Koos van Houdt

In de Verenigde Staten barst het van de als subliem aangeduide schrijvers. Die zouden veel literaire prijzen in de wacht slepen. Je moet ze zogezegd gelezen hebben. Als je dat doet, kom je er nogal vaak mannetjes in pak en donkergrijze of zwarte regenjas tegen. Voor een door en door criminele Amerikaanse samenleving zijn deze mannetjes van levensbelang. Mannetjes? Of zijn het grote, stoere en sterke mannen. En waar zijn de vrouwen?

Dit is de wereld van de FBI. De Federal Bureau of Investigation is de hoop waarop vele Amerikanen die beroofd of mishandeld zijn of die een recent vermoord familielid betreuren. De FBI is de dienst, die ogenschijnlijk alle misdaden met gemak oplost. De schrik van de boeven. Heeft zo’n mannetje in zo’n regenjas een keer bij jou aangebeld, dan weet je zeker dat vroeger of later jouw duistere zaakje aan het licht komt en jij in een donker Amerikaans gevang. Ook al heb je het helemaal niet gedaan.

Willen we in de Europese Unie ook zo iets? Ooit was het de droom van Helmut Kohl, de in 2017 overleden voormalige bondskanselier van Duitsland. Toen de Europese Unie ongeveer 25 jaar geleden een eerste voorzichtige stap deed op weg naar het Europese agentschap Europol, een Europese politiedienst, was dat een doel, waarnaar hij zei te streven. Maar de gedachte kwam uit de verkeerde lidstaat. Kwam uit Duitsland. Wie wenst zo’n doel te steunen als het uit dat grote en vroeger vijandige land afkomstig is?

Toch kwam Europol er. Er kwam een leegstaand kantoorgebouw vrij vlak bij kinderattractie Madurodam in Den Haag. Daar overlegden agenten van de nationale politiekorpsen uit de lidstaten met elkaar over misdaad en criminele organisaties, die de grenzen tussen die lidstaten gemakkelijk overstaken. Het hielp, het hielp zeker. Maar het hielp lang niet genoeg. Den Haag ziet zichzelf als internationale stad van vrede en recht. Mooi, maar het onrecht werd vanuit Den Haag niet uit de samenleving verwijderd.

Nu moeten we oppassen voor reflexen uit de oude doos, deze week. We horen die reflexen als het gaat om de interne veiligheid van de lidstaten en om het afremmen van migratie en asiel naar de Europese Unie. Er zal allemaal wel niets van terecht komen. Wat stelt die Europese Unie eigenlijk voor? Heel veel, als het aan Emmanuel Macron ligt. De Franse president wil in april herkozen worden. En hij spreekt in zijn eigen land daarbij vooral een kennelijke meerderheid van kiezers aan, die zich steeds meer verbonden voelen met de rest van de Europese Unie.

Frankrijk is dit half jaar voorzitter van de Europese Unie. Het Franse voorzitterschap begon feitelijk al op 31 december 2021 en is sindsdien elke dag in het nieuws. Dat gebeurt aan de hand van een strak opgezette en goed voorbereide agenda. Macron wil er alles aan doen om het Europese gezicht van zijn land zoveel mogelijk op te poetsen. Een belangrijk thema daarbij: bevordering van de veiligheid en bestrijding van terrorisme. Voor het Franse voorzitterschap niet alleen een gewoon onderwerp uit vele.

We hebben het deze week vooral over de spanning tussen Rusland en Oekraïne. We praten over de NAVO en over het roemruchte artikel 5 van het NAVO-verdrag? Is de aanval op één lidstaat dan ook een aanval op alle lidstaten. Het antwoord zal ongetwijfeld bevestigend zijn.
Maar het is het goed deze week ook een uitstapje te maken naar Lille, dicht bij huis in het uiterste noorden van Frankrijk. Lille vormt samen met Kortrijk (West-Vlaanderen) en Doornik (in de Waalse provincie Henegouwen) een belangrijke grensoverschrijdende eurometropool. Alles hier aan de Belgische zuidgrens ademt Europees.

In Lille zijn deze donderdag en vrijdag de ministers van binnenlandse zaken en van justitie bijeen. Zij zullen daar de basis leggen voor onderhandelingen in het komende half jaar om eindelijk dat Europese beleid voor asiel en migratie rond te krijgen. Niet alles tegelijk, zeggen de Fransen daarover. Verspreid over meerdere bijeenkomsten. Er moet een soort van fuik gebouwd worden, waarin alle lidstaten gedreven worden. Zitten ze in die fuik, dan is er geen weg meer terug, zo leren we uit de theorieboekjes.

Als dat lukt, is op zichzelf de veiligheid van het grondgebied van de Europese Unie weer een beetje verbeterd. Maar de Fransen hebben nog een ander punt op de agenda gezet. Dat betreft de bestrijding van terrorisme en aanvallen op de digitale infrastructuur. De ministers over wie het gaat, werden zelfs een dag eerder naar Lille genodigd. Ze hebben persoonlijk een workshop gevolgd. Ze moesten leren hoe dat gaat onder hun verantwoordelijkheid. Hoe wordt informatie over riskante zaken verzameld. Maar ook, hoe wordt die informatie weer gedeeld. Zodanig dat alle lidstaten er wat aan hebben, als één lidstaat over die informatie beschikt.

En daar springt zo maar de herinnering aan de aanvallen op 13 november 2015 op de muziektempel Bataclan, een aangrenzend terras, een voetbalstadion in vol bedrijf en een supermarkt in Parijs in de herinnering. Toen leerden niet alleen de Fransen zelf een lesje. Toen leerden ook de andere Europese lidstaten die. Zeker Nederland en België. Want in de lage landen bleken terroristen zich schuil te hebben gehouden op weg naar de aanslagen in Parijs.

In een bijeenkomst vlak erna, erkenden de Europese lidstaten dat zij elkaar nodig hadden in de strijd tegen terrorisme en andere dreigingen ten aanzien van de eigen veiligheid. Er waren al allerlei afspraken. Maar politie en veiligheidsdiensten in de lidstaten hadden er niet zoveel boodschap aan, zo bleek. Sindsdien wordt stap voor stap gewerkt aan verdere Europese samenwerking. Vooral bij Europol en Eurojust in Den Haag.

Maar toen werd ook een slapend artikel uit het Europese Verdrag tot leven gewekt. Het ging om artikel 42 lid 7 van het Verdrag van Lissabon. Een artikel dat ooit in 2005 door de kiezers in Frankrijk en Nederland naar de prullenmand werd verwezen, maar dat toch bleef staan in het huidige Verdrag van Lissabon. Het gaat om “hulp en ondersteuning” van alle andere lidstaten, wanneer één lidstaat daarom verzoekt. In feite spreken de ministers in Lille over een Europese solidariteitsclausule die veel lijkt op artikel 5 van het NAVO-verdrag. Maar dan niet voor het leger en de militairen, maar voor de interne veiligheid en de strijd tegen de georganiseerde misdaad.

Een terroristische aanslag in één lidstaat, is dus een terroristische aanslag op alle lidstaten. Het is een Europese aangelegenheid, die door Europese samenwerking wordt bestreden. Met alle middelen die voorhanden zijn. Daarom moesten woensdag de ministers van justitie en binnenlandse zaken leren, hoe ze met geheime computers en met geheime digitale informatie moeten omgaan.

De Fransen speelden dit spel tot op de dag uitstekend. Want ook woensdag, een dag voor de ministers in Lille zich aan de buitenwereld presenteren als de hoeders voor onze veiligheid, werd in Europees Brussel een belangrijk voorstel van de Commissie goedgekeurd door zowel de ministers van de lidstaten als door een delegatie van het Europees Parlement.

Daarmee is een politieke kogel door de kerk. Europol krijgt veel meer mogelijkheden om op basis van Europese solidariteit voor ons allen de misdaad te bestrijden. Nee, Europol presenteert zich niet aan onze deurbel via mannetjes in een zwarte of grijze regenjas. De strijd speelt zich af in de digitale wereld.

Daar op het darkweb zijn de afgelopen jaren al heel veel drugsbendes en andere ongewenste zaken opgespoord en ontmanteld. Illegale martelkamers in containers en stacaravans op verouderde campings, waar u en ik half of misschien wel helemaal dood gemaakt zouden kunnen worden, werden ontdekt. Vergis u niet. Die misdaad zit soms vlak bij huis. Ook in het zogenaamde vredige dorp in Overijssel, waar ik woon, zijn onlangs verboden drugslaboratoria ontdekt en ontmantelt. Zeg dus niet: dat komt bij ons niet voor.

De bevoegdheden van Europol om niet alleen in woorden, maar ook in daden werk te maken van de solidariteitsclausule van artikel 42 lid 7 van het Europese verdrag, zijn sinds deze week netjes in allerlei wetsteksten geregeld. Ongetwijfeld tot grote vreugde van Emmanuel Macron.

Oh, oh Den Haag, mooie stad achter de duinen!