#Nieuws & Actualiteiten

De opzienbarende memoires van Brexit-onderhandelaar Michel Barnier

door Koos van Houdt

De bergwandelaar Michel Barnier is geboren in de Haute Savoie op de grens met
Zwitserland. Hij kent daardoor de bergachtige streken in Frankrijk als zijn
broekzak. Hij wandelt er nog steeds. Nu beklimt hij mogelijk nog een nieuwe top.
In de nabije toekomst liggen nog politieke functies open. Hij was verschillende
keren minister in Franse kabinetten en zat in het Franse parlement. Om en om
vervulde hij allerlei politieke functies binnen de Europese Unie. Maar de hoogst
bereikbare ambten, president van de Franse Republiek en voorzitter van de
Europese Commissie, bleven tot nu toe buiten bereik.

Persconferentie Michel Barnier in het gebouw van de Europese Commissie
in Brussel, België Foto: © Europese Commissie

Michel Barnier beheerst als geen ander de verschillende beleidsportefeuilles van
de Europese Unie. Wat hij nog niet wist toen hij op 27 juli 2016 werd benoemd
tot eerste onderhandelaar met het Verenigd Koninkrijk over het voornemen tot
uittreding van dat land, dat heeft hij de afgelopen jaren wel bijgeleerd. Nu
liggen zijn dagboekaantekeningen onder de titel ‘La grande Illusion’ op tafel.
Uitgegeven bij de Franse uitgever Gallimard. We horen de klok van Barnier
tikken. Het waren de langste vijf minuten uit zijn leven. Tot hij op 24 december
2020 vaststelde dat de klok niet langer tikte.

Een anekdote uit het eerste hoofdstuk. 4 oktober 2016. In Brussel stappen vier
mensen in de trein naar Den Haag. Ze hebben een urenlange treinreis voor de
boeg. “Ik verbaas me erover dat de trein op zoveel tussenstations stopt”,
schrijft de leidsman van het kwartet in zijn dagboek. Michel Barnier is met drie
naaste medewerkers op stap. De eerste dag van een wekenlange reis langs 27
regeringscentra in de lidstaten van de Europese Unie.

Voor Mark Rutte komen de opmerkingen van Michel Barnier wellicht te laat. We
lezen bij die datum 4 oktober 2016 de volgende recensie: “Mark Rutte draait er
niet omheen. Hij is vriendelijk. Ik ben onder de indruk van de wijze waarop hij
zijn kabinet heeft georganiseerd en hoe hij de belangrijkste ministers bij
elkaar heeft gezet. De Nederlandse ministers geven uiting aan hun standpunt dat
zij ons als onderhandelingsteam namens de Europese Unie volledig steunen. Voor
de Nederlandse regering staan de belangen en de eenheid van de Europese Unie
voorop. Tijdens de onderhandelingen zal dat zwaarder wegen dan de sterke banden
die Nederland van oudsher heeft met het Verenigd Koninkrijk.”

Het Britse en Europese onderhandelingsteam, van rechts naar links:
Michel Barnier, Ursula von der Leyen, Boris Johnson, David Frost Foto:
© Europese Commissie

Meer hoefde Barnier op dat moment niet te weten. Maar let eens op die datum.
Begin oktober 2016. Barnier was benoemd tot onderhandelaar op 27 juli, net een
maand na het referendum in het Verenigd Koninkrijk. Hij vertelt dat hij samen
met zijn echtgenote Isabelle en enkele vrienden tijdens zijn vakantie op een
terras zat ergens op het Italiaanse eiland Sicilië. Onmiddellijk begint hij in
zijn hoofd zijn team te vormen. Het wordt Barnier niet moeilijk gemaakt.

Hij ziet dat de Britse politieke klasse hem onmiddellijk omschrijft als “de
grootste vijand uit de Europese Unie”. De Britse pers was ooit geliefd in
Brussel. De Financial Times uit Londen kreeg ooit de positie als huiskrant van
de Europese Commissie. Wie journalist in Europees Brussel was, diende deze krant
te lezen. Maar gewone Britten lezen deze krant niet. Die doen het met het
oordeel in de Britse tabloids. En die hebben nog nooit één positief woord over
de Europese Unie geschreven. Nog een wonder dat 48,8% van de Britten voor het
lidmaatschap van hun land stemden. Maar het imago van topjournalistiek zijn de
Britten nu buiten eigen land wel kwijt geraakt.

Meer dan een half jaar duurt het dan nog voor de onderhandelingen over uittreding
op gang komen. Maar Michel Barnier benut die maanden vooraf op uiterst
efficiënte en doelgerichte wijze. Aan de onderhandelingstafel zijn de Britten
later geen partij voor hem. Zo zit hij al op 4 oktober bij de start van zijn
rondgang langs 27 hoofdsteden bij Mark Rutte aan tafel.

David Frost and Michel BARNIER Foto: © Europese Commissie

Het aardige van het vorige week verschenen boek is dat Barnier van zijn hart geen
moordkuil maakt. Hij schrijft frank en vrij over zijn Britse tegenspelers. Zo
beschrijft hij uitvoerig wat hij vindt van Theresa May die de kar lijkt te
moeten trekken als opvolgster van David Cameron. Die leed door de uitslag van
het referendum van 23 juni 2016 zijn grootste politieke nederlaag en stapte op.
May is een prima persoon om mee op trekken, schrijft Barnier. Alleen was het
aardig stom van haar dat ze al bij het begin van haar mandaat zich in alle
kaarten liet kijken. Ze kon vervolgens niet meer fatsoenlijk onderhandelen.

Dat bleek ook wel uit de houding van David Davies, de eerste minister voor de
uittreding. Aardige man, oordeelt Barnier, maar niet op de hoogte. Iemand die er
maar een slag naar sloeg. Later worden de oordelen harder. Barnier heeft het
niet op Boris Johnson. En de zittende minister Dominique Raab (buitenlandse
zaken), die de laatste minister voor de uittreding was, komt er bepaald slecht
vanaf. Raab is een harde, onsympathieke man die zonder nuances aan de
onderhandelingstafel verscheen. Niet zijn type, aldus Barnier.

Maar er was ook een gentleman onder de Britse onderhandelaars, Olly Robbins.
Barnier schrijft met lovende woorden over de secretaris-generaal, de hoogste
ambtelijke onderhandelaar onder Theresa May. Robbins had functioneel contacten
met Martin Selmayr, de secretaris-generaal van de Commissie onder Jean-Claude
Juncker. Barnier is eerlijk en duidelijk: Verschrikkelijk dat Selmayr probeerde
buiten het team van Barnier om eigen punten in te brengen in de
onderhandelingen. Zo bevestigt hij het negatieve oordeel in het Europees
Parlement over de toenmalige rechterhand van Juncker, die vervolgens is
weggepromoveerd tot directeur van het bureau van de Europese Commissie in de
Oostenrijkse hoofdstad Wenen.

Michel Barnier met een stapel documenten Foto: © Europese
Commissie

Barnier, de onkreukbare man. Grijs inmiddels. Geoefend wandelaar met een gezond
uiterlijk. Maar ook zo onkreukbaar als een wiskundige. Hij pakte de
onderhandelingen aan zoals hij is: strak, zakelijk en voorspelbaar. Zo lezen
zijn dagboekaantekeningen ook. Tot hij verhaalt over zijn bezoeken aan de grens
tussen Ierland en Noord-Ierland. Dan komen de emoties. Want we moeten ons niet
vergissen: De Europese Unie voelt zich zeer en tot op emotioneel niveau
betrokken bij het Goede Vrijdagakkoord uit 1998.

Dat Akkoord staat door Brexit onder druk. En de ontwikkelingen sinds de
uittreding is voltooid, zijn verontrustend voor de Britse premier Boris Johnson.
In 2015/2016 wierp Boris zich op als grote voorvechter van de uittreding. Hij
schuwde list noch bedrog om kiezers over de streep te trekken. In Engeland, het
grootste en belangrijkste onderdeel van het Verenigd Koninkrijk – maar buiten
Londen – won hij de slag. Hij zou nu triomfantelijk in Downingstreet 10 moeten
zitten. Maar hij zit niet stevig. Hij zit op een stoel, waar aan verschillende
poten gezaagd wordt.

Een camper op de Luxemburgse parkeerplaats langs de snelweg “Aire de
Berchem” met daarop een sticker met de Schotse vlag (Blauwe banier met
een wit diagonaal kruis) naast de sticker met GB (Groot-Brittannië) in
de Europese sterren. Schotland wil bij de EU horen. Foto: ©
Peter-Vincent Schuld

De uitslag van de Schotse regionale verkiezingen moet hem verontrusten. Ook al
doet hij stoer, zoals we van hem gewend zijn. De Schotten zullen waar dat
mogelijk is, hem dwars blijven zitten. “Liever Brussel dan Westminster” is de
slogan, die we al tientallen jaren horen vanuit Edinburgh. Sinds vorige week
luider dan ooit.

In Noord-Ierland is de situatie nog dreigender. Want Noord-Ierland, is dat nu het
Verenigd Koninkrijk? Of is dat een deel van het Ierse schiereiland. Zolang die
strijd met vredelievende middelen wordt gevoerd, is er nog niet zoveel aan de
hand. Maar de vooruitzichten zijn ook daar verontrustend voor Boris Johnson.
Arlene Foster, de politiek leidster van de belangrijkste protestantse partij DUP
in Noord-Ierland ging door voor relatief gematigd. Maar deze week is zij
opgevolgd door een hardliner: Edwin Poots. De katholieken in Noord-Ierland
zullen zich gesterkt voelen in hun streven het Ierse eiland tot één Ierse staat
binnen de Europese Unie te maken.

Michel Barnier heeft met veel pijn en moeite een ‘oplossing’ voor Noord-Ierland
gevonden. Maar Boris Johnson begon al voor er een akkoord lag, aan de
‘oplossing’ te morrelen. Wie de Doos van Pandora opent, moet weten dat de
katholieken een invloedrijk wapen achter de hand hebben: het Goede
Vrijdagakkoord geeft hen op elk gewenst moment de kans in een referendum een
beslissing uit te lokken over de toekomst van Noord-Ierland.

Het Ierse parlement in Dublin, Ierland, symbool van de Ierse
onafhankelijkheid van Groot-Brittannië Foto: © Peter-Vincent
Schuld

Enig geduld kan hen helpen: de opinies verschuiven ook in dit omstreden en door
Troubles geteisterde gebied. Staat de Europese Unie klaar om als bondgenoot van
de Ieren ook de Noord-Ieren in de armen te sluiten? En wat doet DUP dan? Mr.
Poots zal zich als nazaat van de beroemde fanatieke leider Ian Paisley hard
verzetten tegen zo’n ontwikkeling.

Het boek van Michel Barnier zit vol pikante details. Opgeschreven door een
gentleman. Geraakt door de Ierse emoties, die diep zitten na de gewelddadige
afscheiding van Groot-Brittannië bijna een eeuw geleden.

In zijn rijke loopbaan vol bestuurlijke functies in Frankrijk en in de Europese
Unie mist Barnier er nog een paar. De eerste kans die langs komt is die van
president van Frankrijk. De publicatie van ‘La grande illusion’ kon wel eens het
startschot zijn voor een campagne richting het Elysée, zo lezen we tussen de
regels door. Zo lezen we ook in interviews die inmiddels met Barnier zijn
verschenen in belangrijke Europese nieuwsmedia. Stoot de oude man jonkie Macron
van zijn troon?

De opzienbarende memoires van Brexit-onderhandelaar
                        Michel Barnier

Over de EBU: Wie is toch die

Leave a comment

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *