EU-buitenlandchef Borrell wil graag “Admiraal Taiwannabee” spelen in voormalig Nederlands Formosa

door Peter-Vincent Schuld en Christel Dubos

Feitelijk zijn er twee “China’s”. De communistische Volksrepubliek China en de Republiek China, beter bekend als Taiwan. Over Taiwan gaan we het met u hebben. De EU huidige buitenlandvertegenwoordiger heeft een mening opgetekend die van geen enkel belang is als u de achtergrond niet kent.

Weet u het nog? In de gloriedagen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie waren grote delen van Taiwan twee keer een tijdlang een gebied onder Nederlands bestuur en werden aangeduid als Nederlands Formosa. Klinkt niet echt Chinees en daar is een reden voor.

De Europeanen hebben de wereld afgereisd en her en der fiks wat handelsposten en kolonies gesticht. Van de Europeanen hebben de Portugezen op hun expedities overzee Taiwan als eerste in het vizier. Ze stichtten er geen kolonie, maar gingen wel aan land. Klaarblijkelijk waren ze getroffen door de toenmalige schoonheid van Taiwan en noemden het Ilha Formosa, wat zoveel betekent als “Prachtig Eiland”. Niet te verwarren met de Argentijnse provincie Formosa.

De Portugezen vonden Macau wat interessanter en zij stichtten er een kolonie. De Nederlanders, of beter gezegd de VOC onder leiding van Cornelis Reyerszoon openden de aanval op Macau, maar de Hollanders hadden het nakijken, want de Portugezen sloegen de aanval af en hielden Macau tot 1999 onder Portugees bestuur.

Op 20 december van dat jaar werd de Portugese kolonie overgedragen aan de Volksrepubliek China en werd het een speciale bestuurlijke regio binnen de Volksrepubliek China. Bij verdrag werd overeengekomen werd dat dit tot 2049 zo zal blijven.

Het bestuur van de Nederlanders hield wat minder lang stand op Taiwan. De hoofdstad werd Zeelandia heet tegenwoordige Anping.
Slechts 2 periodes in de 17e eeuw wapperde er de Nederlandse vlag met het logo van de VOC. Namelijk van 1624 tot en met 1662 en van 1664 tot 1668. In die tijd hadden de ook de Spanjaarden een deel van het eiland in handen en een deeltje vormde het Koninkrijk Middag. U leest het goed, dat koninkrijk droeg een Nederlandse naam, zo werd het internationaal ook aangeduid en in het Chinees werd dit deel van Taiwan het koninkrijk Dadu genoemd.

Het eiland werd aan het eind van de 17e eeuw bestuurd door de Chinese Qing dynastie en dat zou zo tot 1895 blijven. Ook in zuidoost Azië was het een komen en gaan van heerschappijen en het daarbij behorende geweld.

Maar opeens kreeg het land zijn Portugese naam “Formosa” terug Voor een zeer korte periode, minder dan een jaar zou de in dat jaar uitgeroepen Republiek Formosa stand houden.

De Japanners kwamen “op bezoek” en hun heerschappij zou duren tot het einde van de Tweede Wereldoorlog toen in het opnieuw in Chinese handen viel. Maar de heerschappij de van de Chinezen van het vaste Chinese land werd door de Taiwanezen als nog onbeschaafder beschouwd als de die gedurende de heerschappij van de Japanners. Wanordelijk bestuur en corruptie waren de aantijgingen lastens de “continentale Chinezen”.

Na de Tweede Wereldoorlog brak er een burgeroorlog (1945-1949) in China uit tussen de Chinese communisten van Mao en de Chinese nationalisten (Kwonintang). Een burgeroorlog in China waar de communisten de overhand en de winst kregen en er hels schrikbewind onder Mao aan de macht kwam.

U moet zich tegelijkertijd beseffen dat van het recente verleden tot op heden er nog steeds (geestelijk gestoorde) Europeanen zijn die Mao omarmen. Tijdens een demonstratie (2000) in het Italiaanse Firenze (Florence) rond een NAVO-top van de ministers van Buitenlandse Zaken werd de hamer en sikkel plus het portret van Mao vol trots meegevoerd.

Maar de oorspronkelijke en inheemse bevolking van Taiwan zijn feitelijk geen Chinezen. Toch werd aan het begin van de Koude Oorlog
Taiwan door veel westerse landen beschouwd als het “officiële” China met Taipei als hoofdstad. Pas in de jaren 70 van de vorige eeuw verkreeg de communistische Chinese Volksrepubliek als land de formele erkenning van de westerse wereldgemeenschap, met zoals dat in diplomatieke taal wordt omschreven, de kennisname dat de Chinese Volksrepubliek Taiwan beschouwt als een onderdeel van de Chinese Volksrepubliek, maar dat betekent dus geen erkenning. De Amerikanen reikten in de jaren vijftig Taiwan lange tijd economisch en financieel de helpende hand toe en positioneerden een deel van de vloot in de zeestraat die we de “Straat van Taiwan” noemen. De Amerikanen wilden op die manier Taiwan beschermen tegen een communistische invasie en dito overheersing.
Op zich een nobel streven, want communisme is nu eenmaal de aartsvijand van de vrije mens.

Er zit in de recente geschiedenis alleen een jammerlijk element dat met een moeilijk woord sinificatie wordt genoemd. Daarmee wordt bedoeld dat de etnisch dominante Chinese aanwezigheid in Taiwan de oorspronkelijke en inheemse bevolking in de verdrukking heeft gebracht met alle tragedies van dien. Met het aandienen van het Maoïstische communisme in het continentale China sloegen veel Chinese nationalisten en verzetsstrijders die tegen het communisme knokten, op de vlucht naar Taiwan.

Maar intussen is het 2023 en de wereld ziet er anders uit en niet zelden is het de wereld op zijn kop.

De Hoge Buitenland Vertegenwoordiger van de Europese Unie, de Spanjaard Josep Borrell meende in een door hem geschreven commentaar stuk in de Franse krant “Journal du Dimanche” (De Krant op Zondag) zijn visie te moeten geven op de spanningen die zich ook afspelen in het Verre Oosten, in het bijzonder de spanningen tussen China en Taiwan, dat de voormalige Nederlandse kolonie ziet als een afvallige provincie.

Extra werk voor de Chinese kustwacht en de Chinese marine

Borrell pleit voor het laten patrouilleren van marineschepen in de “straat van Taiwan”, het stuk zee dat het Chinese vasteland scheidt van het eiland Taiwan. Om precies te zijn, marineschepen van de lidstaten van de Europese Unie.

Gelet op de internationale verhoudingen is het voorstel van Borrell toch te beschouwen als een provocatie van China en zet Borrell, hoe ongewild dan ook, de levens op het spel van de Taiwanese burgerbevolking. Politiek en diplomatiek gezien zijn het hoogst onverstandige en gevaarlijke uitlatingen waar gewoon niet of onvoldoende over is nagedacht. Eigenlijk een topdiplomaat onwaardig. Temeer daar de economische en politieke verhoudingen met China in hoge mate stabiel moeten blijven en de deuren tot diplomatiek overleg met China nimmer gesloten mogen worden. China zal natuurlijk niet blij zijn met de uitlatingen van Borrell, maar China ziet Borrell tegelijkertijd als een “tijdelijk fenomeen”. Intussen moet de handel door.

Je moet je in deze toch in de Chinese manier van denken verplaatsen. Zaken doen in China, ook als het om politiek draait, is een vak apart en een ambacht op zichzelf. Niet omdat de Chinese politiek compatibel zou zijn met het openbaar bestuur binnen de Europese Unie en haar lidstaten. De wereld van de Chinese diplomatie en buitenlands beleid is een voor velen ondoorgrondelijke wereld. Zaken doen met het Chinese politieke apparaat vergt veel geduld en je moet zeker niet kijken naar het aantal dagen dat je als individu te leven hebt in je eigen levensloop”. Als je het eventueel aanwezige eigen ego en dito geldingsdrang voor laat gaan op het bereiken van een “deal” met Chinese toppolitici en topdiplomaten dan kun je beter voorafgaandelijk uit de race stappen.

Maar ook Taiwan moet het hebben van de handel en dus zien we overal containers en schepen van onder meer de Taiwanese rederij Yang Ming. Het communisme in het continentale China heeft op dit moment meer weg dat de staat de controle wil uitoefenen op de bevolking dan dat het communisme is zoals Mao en Marx dat poogden aan te leren. Het kapitalisme in continentaal China is redelijk ongebreideld.

We spreken deze dagen (schande) over de significante aanwezigheid van Russische vermeende visserijschepen en oceanografische vaartuigen in de Noordzee die volop aan het spioneren zouden zijn. Dan is het nogal hypocriet om de Europese militaire aanwezigheid in de Straat van Taiwan gestalte te geven. Het wordt door China gezien als een provocatie.

Dit soort van operaties kosten handenvol met geld en dragen niet bij tot stabilisatie met de verhoudingen met China. Bovendien is de vraag of deze regio op dit moment het primaire werkgebied moet zijn van de lidstaten in de Europese Unie of de Europese Unie als instituut.

Bondgenootschappen

De betrokken regio, dus Oost-Azië en de Pacific vallen primair onder het aandachtsgebied van dat andere militaire bondgenootschap van westerse landen, namelijk AUKUS. Het militaire bondgenootschap van de Britten, de Verenigde Staten en Australië. Het is niet de bedoeling en uiterst onverstandig dat “via een achterdeur” de Europese Unie de concurrentie aangaat met AUKUS. Niet dat het wenselijk is dat AUKUS de door Borrell voorgestelde patrouilles gaan uitvoeren. Rust en stabiliteit zijn gewenst en geen escalerende handelingen.

Bovendien, op dit moment streeft Europese Unie in formele zin weliswaar naar een eengemaakt buitenlands beleid, maar in feite is dat verre van feitelijk het geval. De Europese Unie is statutair, dus verdragsmatig, op dit moment geen militair bondgenootschap noch heeft het een gemeenschappelijke defensie-organisatie. Bij zowel politici als bij de marine-organisaties van de lidstaten van de Europese Unie wordt de voorspraak van Josep Borrell om marineschepen te sturen naar de Straat van Taiwan niet echt met gejuich onthaald.

Alleen oude duikboten mogen op de wal, onderzeeërs zijn noodzakelijk

Natuurlijk voeren de marine-organisaties individuele lidstaten overal ter wereld missies en opdrachten uit. Meestal heimelijk en dus in de vertrouwelijkheid. Onder meer voor de vergaring van inlichtingen ten behoeve van onze eigen veiligheid is dat een volstrekt noodzakelijke en oorbare taak van onze marine. Al hoewel er bij het Marinemuseum in Den Helder een prachtige duikboot boven water en dus op de wal te bezichtigen is, zijn de dienstdoende onderzeeërs bedoeld om ongezien operaties uit te voeren.

Communistisch continentaal China anno 2023 is geen lieverdje. Maar het is een slecht plan om de vuurspuwende rode draak uit zijn grot te laten komen met alle ellende van dien. Een eventuele Chinese inval in dat andere China, beter bekend als Taiwan zou onvergeeflijk en onacceptabel zijn. Maar je moet het ook niet uitlokken. Verplaatsend in de hoofden van de machthebbers in Beijing, dragen de uitlatingen van Borrell niet bij aan stabiliteit in de Chinese regio.

Aan Europees spierballenvertoon op het water in de Chinese Zee en in de Straat van Taiwan hebben we dus niets.