Europa leert van Corona en wil hulp kunnen bieden als de echte nood aan de man is: De Europese Gezondheids Unie

door Koos van Houdt

De tekstverwerker bij de Europese Commissie is natuurlijk neutraal. Maar de laatste zin in de mededeling van vorige week woensdag over een Europese Gezondheidsunie kwam precies bovenaan een nieuwe en verder niet beschreven bladzijde terecht. Daardoor springt die zin er extra uit. Tekst van die zin: “De nieuwe Europese Gezondheidsunie wordt zo sterk als de lidstaten willen”.

De zin is het citeren waard. Omdat het precies aangeeft hoe politiek gevoelig deze zaak ligt. Twee gedachten strijden om de voorrang. De eerste is dat beleid ten aanzien van volksgezondheid steeds is gepresenteerd als nationaal beleid. De lidstaten zijn zelf verantwoordelijk.

Maar die opvatting wordt tegenwoordig door de praktijk ingehaald. De coronacrisis heeft aangetoond dat de fouten en gebreken in het nationale beleid werden verzacht doordat de Europese Commissie al in januari de macht van de Europese interne markt inzette om toch nog op tijd aan spullen in vooral de ziekenhuizen te komen. Tegen deze achtergrond is het goed deze zin voor op de tong te proeven.

Geen misverstand: Dat gezamenlijke beleid komt er. Of beter nog: dat is er feitelijk al lang. Maar de lidstaten moeten in dit geval wel even onder de kin worden gekriebeld. Precies zoals dat al tientallen jaren gaat op andere beleidsterreinen. Er komt meer Europees beleid op dit gebied. Maar richting de eigen landgenoten moeten de lidstaten geleidelijk aan daartoe aangezet worden.

Dat blijkt ook uit de tekst van de brief waarmee het kabinet vrijdag de Nederlandse inzet over dit voorstel onder woorden bracht. In die brief staat, hoe premier Rutte zich komende donderdag tijdens weer een videoconferentie van de Europese Raad zal opstellen. Op die zin moet je al net zo lang kauwen. Weer een citaat: “Nederland steunt die gedachte waar het meerwaarde heeft”. We horen premier Rutte aarzelen op de avond van 29 oktober. Toen stond ook al dit thema centraal bij vorig overleg van de regeringsleiders. “Alleen als het meerwaarde heeft”, zei hij toen al.

Het gaat donderdagavond weer over de manier waarop binnen de Europese Unie de verschillende strijdmiddelen tegen de coronapandemie op elkaar afgestemd kunnen worden. Het Verdrag inzake de open grenzen tussen de Schengenlanden en de wetten van de Europese interne markt werken hier versterkend op elkaar. Nederland heeft ten aanzien van beide Europese beleidsvelden grote belangen te verdedigen. Dus is ook het kabinet in Den Haag voorstander van meer Europese samenwerking op dit punt. Maar ja, het gaat om volksgezondheid. Dat moet dus zachtjes en beschaafd gezegd worden.

Münster is een Duitse stad. Maar het ligt dichter bij Enschede dan Leeuwarden ten opzichte van Zwolle. Het is ook de stad waar het hoofdkwartier staat van het gezamenlijke Duits-Nederlandse legerkorps. In het prachtig opgeknapte centrum van de stad kun je niet alleen de zaal bezoeken waar in 1848 de Vrede van Münster werd getekend. Op een steenworp afstand is in een prachtig historisch gebouw het Instituut voor Neerlandistiek gevestigd van de Universiteit.

Dat in deze stad dus af en toe een aantal Nederlandse patiënten op de IC van het universitaire ziekenhuis liggen, is dus helemaal niet zo opzienbarend. In de grensregio’s van de Europese lidstaten helpt men elkaar al heel lang. Ook als het om de zorg voor zieke mensen gaat. De gedachte dat gezondheidszorg dus een bij uitstek nationaal beleidsterrein is, klopt al twintig jaar niet meer.

Zo heeft het Hof van Justitie van de Europese Unie twintig jaar geleden al in een reeks van arresten duidelijk gemaakt dat Nederlanders die vlak over de grens naar de huisarts of tandarts gaan, daarvoor ‘gewoon’ door hun Nederlandse zorgverzekeraar een vergoeding ontvangen. Die zorgverzekeraars vallen ook ‘gewoon’ onder de spelregels voor de Europese interne markt. En iedereen weet dat het zorgpasje van de eigen zorgverzekering in de eigen portefeuille geldig is in de hele Europese Unie. Ook in Zuid-Spanje, op Kreta of in Lapland wordt noodzakelijke doktershulp vergoed door uw eigen zorgverzekeraar. Mogelijk wel eerst even zelf voorschieten.

In de strijd tegen het coronavirus was de Europese Commissie er begin dit jaar ook veel eerder bij dan veel nationale regeringen. Al in de loop van januari werd bij de Commissie in Brussel een crisisteam opgericht dat al het mogelijke deed om voor de hele Europese Unie zoveel mogelijk maatregelen te nemen die zouden kunnen helpen. Daar hebben we toen op Facts Found ook uitvoerig over geschreven.

Nederland zat niet in de voorhoede, met onder meer als gevolg dat het probleem met mondkapjes in maart en april tot grote hoogte steeg. Het valt dus te begrijpen dat de Europese Raad nu tijd inruimt voor afstemming op Europese schaal ten aanzien van quarantaineregels en testbewijzen.

Natuurlijk wil Nederland ook niet de boot missen als het gaat om het onderdeel ‘Europese Medicijnen Agentschap’, dat sinds vorig jaar vanuit Londen naar Amsterdam is gekomen. Volg je de voorstellen van de Commissie, dan moeten de taken en bevoegdheden van dit EMA uitgebreid worden. Dat leidt dan tot meer geld en arbeidsplaatsen daar in Amsterdam. U begrijpt: Daar is Nederland natuurlijk niet tegen!

Als het er allemaal van komt donderdag, zal de Europese Raad ook concrete voorstellen bespreken die morgen nog door de Commissie op tafel worden gelegd. Die gaan over twee onderdelen van de strijd tegen het coronavirus. Eerder al werd afgesproken hoe de afzonderlijke lidstaten nationaal of per regio aangeven wat de stand van de besmettingen is. Nu geldt dat de kleuren rood, oranje en geel Europees dezelfde betekenis kregen.

Nu is de bedoeling dat de regeringsleiders spelregels goedkeuren over de onderlinge erkenning van de nationale maatregelen als quarantaine nodig is. Ook zou een test in een andere lidstaat erkend moet worden.

En de vaccins naderen, iedereen blij.