Europese Commissie moddert aan met pesticides, boeren willen duidelijkheid

door Jan Schils

Brussel – Het Standing Committee on Plant, Animals, Food and Feed (SCoPAFF), een adviesorgaan van de Europese Commissie, komt op 22 september bijeen voor een zoveelste vergadering, die een voorzet moet geven rond de vraag of de EU nu wel of niet bereid is af te geraken van de uiterst omstreden onkruidverdelger (pesticide) glyfosaat. De situatie is te vergelijken met die van een hardnekkige drugsverslaafde (de EU) die ondanks veel pogingen maar niet afgekickt geraakt.

De vertegenwoordigers van de 27 lidstaten van de EU in dit comité staan voor een moeilijke opgave. Van hen wordt door de agrarische wereld en de politiek (die het probleem al jaren voor zich vooruitschuift) verwacht dat ze kleur bekennen en een wetenschappelijk goed onderbouwd advies geven aan de Europese Commissie, die dat dan kan voorleggen aan de EU-lidstaten en het Europees Parlement met het oog op eindelijk een definitief besluit over deze pesticide. Dat besluit is noodzakelijk omdat de verlenging van de vergunning voor het gebruik van glyfosaat op 31 december van dit jaar afloopt.

De vooruitzichten voor dat advies zijn niet gunstig. De vergadering van genoemd comité had een week eerder moeten plaatsvinden maar werd dus een week uitgesteld. Officieel werd niet toegegeven dat er nog grote meningsverschillen waren bij de voorbereiding van dit beraad, maar dat gebeurt vaker met Europese bijeenkomsten om te proberen de plooien glad te strijken als er een dossier muurvast zit. Het lijkt erop dat de voorzitter van het SCoPAFF aanstuurt op een in tijd beperkte verlenging van het gebruik van glyfosaat voor onbepaalde tijd zonder daar een concreet cijfer op te plakken. Het voorstel van de Europese Commissie voor een verlenging van de bestaande vergunning voor glyfosaat met maar 15 jaar wordt niet haalbaar geacht binnen het SCoPAFF. De EU-lidstaten zouden daarvoor op korte termijn niet de vereiste meerderheid kunnen behalen, zegt verluidt binnen het comité.

EFSA: Biodiversiteit wel de klos

De Europese Commissie maakte zonder daar veel ruchtbaarheid aan te geven in juli een zogeheten “glyphosate renewal report”. Het Europees Voedselagentschap EFSA, dat glyfosaat “niet kankerverwekkend” noemt voor mens en dier, geeft wel toe dat het schade toebrengt aan de biodiversiteit. Het EFSA zal in oktober zijn background documenten openbaar maken, die nadere bijzonderheden bevatten over zijn uiteindelijke standpunt over glyfosaat. De EU-lidstaten gaan deze conclusies vervolgens bestuderen en daarvoor de benodigde tijd uittrekken. Maar de Commissie is het daarmee niet eens. Om te verhinderen dat er weer een tijdrovende publieke en wetenschappelijke screening losbarst over het onderzoekswerk van de EFSA, zal het Directoraat Generaal (DG) Gezondheid van de Europese Commissie de besluitvormingsprocedure “in samenspraak met de EU-lidstaten” de komende weken en maanden bespoedigen. Achter deze tactiek van de Commissie zit ook een andere bedoeling. Zij wil ook het IARC (International Agency for Research and Cancer), dat glyfosaat “mogelijk kankerverwekkend” is, definitief de mond snoeren. Zij gebruikt daarbij onder andere het argument dat het IARC geen enkele wettelijke bevoegdheid in Europa bezit en laat lager geplaatste woordvoerders als volleerde betaalde leugenaars verklaren dat het standpunt van het IARC “onvolledig onderbouwd en niet goed doordacht is”. Terwijl de Europese wetgeving glyfosaat momenteel niet als kankerverwekkend beschouwt, is een belangrijk aantal EU-landen van mening dat de Commissie niet zomaar het oordeel van het IARC de grond in kan boren.

Een groep experts van vier lidstaten – Frankrijk, Hongarije, Nederland en Zweden – stelde twee jaar geleden een beoordeling over glyfosaat op als “Assessment Group on Glyphosate” (AGG-Group) en stuurde een concept-risicobeoordeling naar de EFSA en de ECHA (het Europees Agentschap voor chemische stoffen). Het ECHA oordeelde in mei 2022, dat de classificatie en etikettering van de stof glyfosaat ongewijzigd kan blijven, waarmee ook dit adviesorgaan van de Commissie bevestigde dat glyfosaat “geen kanker veroorzaakt”.

Tijd kopen

De definitieve besluitvorming door de lidstaten zal moeilijk worden. Mogelijk zo moeilijk dat men tijd zal kopen, een veel beproefd recept in de Europese ministerraden. Er is nog een ander probleem: in verschillende EU-lidstaten vinden dit jaar en in 2024 nationale en/of regionale verkiezingen plaatst. In de hele EU zelfs Europese verkiezingen. Voor de betrokken landen maakt dat besluitvorming moeilijk tot onmogelijk. Zij zullen hun boeren en agro-industrie niet tot vijand willen maken. Neem nu Frankrijk waar presidents- en parlementsverkiezingen voor de deur staan en waar de agrarische sector tot 25 procent uitmaakt van het kiezerscorps. Ook zijn er lidstaten die om bijkomende studies vragen omdat ze twijfelen aan de objectiviteit van het EFSA en ECHA. En dan is er een groep landen die wijzen ook op de noodzaak om goede vervangers voor glyfosaat te vinden en passen daaraan ook hun stemgedrag. Dat alles maakt het voor heel wat landen aanlokkelijk om akkoord te gaan met een nieuwe vergunning voor verlenging van het glyfosaatgebruik voor slechts een beperkt aantal jaren. Of er al dan niet meer kankerpatiënten zullen bijkomen of de biodiversiteit verder naar de knoppen gaat door hun gebrek aan daadkracht zal de politiek in het algemeen en voorzitter Ursula Von der Leyen en haar “team” in het bijzonder wellicht worst wezen.

UPDATE 20 SEPTEMBER 2023

EU-Commissie stelt nog 10 jaar glyfosaat voor

De Europese Commissie heeft vandaag (woensdag) voorgesteld om de vergunning glyfosaat met tien jaar te verlengen. Als de vereiste gekwalificeerde meerderheid van EU-landen op 13 oktober het voorstel goedkeurt, mag de omstreden onkruidverdelger (pesticide) nog tot medio 2033 in de Europese Unie worden gebruikt. Van een gekwalificeerde meerderheid is sprake wanneer vijftien lidstaten, waar in totaal minimaal 65 procent van de EU-bevolking woonachtig is , het voorstel goedkeuren.

De Europese Commissie heeft nu het standpunt van het Europese Voedselagentschap EFSA en van de ECHEA (chemie-agentschap) overgenomen. Die zijn beide van mening dat glyfosaat niet kankerverwekkend is. Van “onaanvaardbare risico’s” is volgens de Commissie geen sprake. Wel zegt het EFSA dat wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat glyfosaat schadelijke is voor de biodiversiteit en met name voor bijen en andere verstuivers.. Door nu met haar voorstel te komen, kapt de Commissie in feite met de lopende procedure en  schoffeert zij het SCoPAFF, het comité van experts van de EU-landen dat aanstaande vrijdag bijeenkomt over het glyfosaatprobleem. Het SCoPAFF had al vorige week vrijdag bijeen moeten komen, maar die vergadering werd met een week verdaagd nadat duidelijk was geworden dat zij door onenigheid over de verlengingstermijn voor het gebruik van glyfosaat tot mislukken gedoemd was. “Nu de Commissie zelf de knoop heeft doorgehakt zonder het advies van het SCoPAFF af te wachten, zal dat advies nog ter inzage aan de EU-lidstaten worden overgemaakt”, zegt een Commissiewoordvoerder. Volgens de woordvoerder moet de verlenging van de vergunning voor glyfosaat beschouwd worden in het licht van het feit, dat er nog heel wat inspanningen en tijd nodig zullen zijn om een evenwaardig alternatief voor dit middel op de markt te brengen

Namaak-pesticides

Wat wel intussen doorgaat is de jacht op de namaak-pesticides. Onder de coördinatie van Europol werd afgelopen jaar onder de codenaam Silver Axe VII een operatie uitgevoerd waarbij 1150 ton illegale pesticides in beslag werden genomen. Aanjager van deze actie was het EU-agentschap dat aangewezen is voor de bescherming van het intellectuele eigendom EUIPO, gevestigd in Alicante, Spanje.