door Jan Schils

Het heeft bijna een jaar geduurd, maar nu lijkt de Europese Commissie toch eindelijk wakker te zijn geworden . Of anders gezegd: Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen heeft deze week het “Green Deal Industrial Plan” gelanceerd, dat in feite een late reactie van de Commissie inhoudt op het groene stimuleringspakket van de Amerikaanse president Joe Biden van …. vorige zomer. Met dit pakket (de Inflation Reduction Act) wil Biden de komende jaren de groene industrie in de VS fors gaan steunen met staatssubsidies en fiscale- en andere voordelen, waarvoor hij een bedrag van circa 370 miljard euro heeft uitgetrokken.

De maatregel is ook bedoeld om China te counteren, maar dat land heeft helemaal geen kaas gegeten van faire handelspolitiek, en nog minder van eerlijke concurrentie. Anderzijds wil de EU China niet te hard aanpakken want het levert veel en zeer belangrijke grondstoffen voor het maken van duurzame producten en groene technologieën.

Gemekker

Toen het nieuws over het zware subsidiebeleid in de VS  medio 2022 bekend werd in Europa, klonk al gauw het traditionele geklaag en gemekker vanuit het hoofdkwartier van de Europese Commissie in Brussel tegen de “oneerlijke concurrentie” vanuit de VS. Naar goede gewoonte bleef het bij deze klaagzang en gebeurde er niets. Na bijna een jaar lang te blijven treuzelen en de oorlog in Oekraïne als excuus te hebben misbruikt voor dat getalm, heeft de Commissie (onder druk van de VS, die wel actie ondernam) nu toch het geweer van schouder veranderd. Het belangrijkste is dat de strenge Europese concurrentiewetgeving, die in de loop der jaren vele duizenden bedrijven binnen de EU ofwel failliet deed gaan ofwel concurrentieel verzwakte als gevolg van overregulering, nu tijdelijk in de ijskast verdwijnt. Von der Leyen liet op een grote internationale persconferentie deze week in Brussel duidelijk uitschemeren dat er behalve het soepel toepassen van de concurrentieregels en het vergemakkelijken van de vergunningaanvragen voor groene technologieën, ook gegraaid zal worden in de tientallen subsidiepotjes waaruit nu nog tot nader order Jan en Alleman door volijverige Commissie-ambtenaren worden bediend en controle nauwelijks of niet bestaat.

Dat bijeengeraapte geld zal in de toekomst in een (zoveelste) nieuw Europees groen fonds worden gestopt om zowel bedrijven in de EU als buitenlandse bedrijven, die zich hier willen vestigen en schone (groene) technologieën gebruiken, met subsidies aan te trekken. Geen hond bij de Commissie (ook Ursula en Frans niet) die kunnen of konden zeggen hoeveel geld er uiteindelijk in die groene pot zal zitten en wie de groene geldkraan mag bedienen.

Dolksteek

De bocht van 360 graden die de Commissie nu maakt, belette het onafscheidelijke duo Van der Leyen-Timmermans tot voor enkele weken niet om (citaat) “dit en dat te gaan doen”. Ursula (de zwak leiding gevende moederoverste van Europa) en (haar rechterhand en klimaatpaus) Frans spraken schande over de Amerikaanse maatregelen, die een “directe” bedreiging betekenden voor de Europese industrie en zo snel mogelijk van  tafel moesten. Een Commissiewoordvoerder (die wij raadpleegden) sprak zelfs van een “dolksteek” in de rug en van een “ontoelaatbare” en “vijandige daad” tegen een betrouwbare bondgenoot van de VS ….  Maar zoals te verwachten viel, was men in Washington alles behalve onder de indruk van de Europese klaagzang. De Amerikanen gaven ook te kennen dat zij hun plannen ondanks de kritiek vanuit Europa zouden doorzetten. Ze wezen er op dat buitenlandse bedrijven, ook onder de nieuwe wetgeving, welkom zouden zijn in de VS, ook de Europese bedrijven. Wel houden de VS vast aan een aantal voorwaarden. Zo moeten buitenlandse bedrijven die elektrische auto’s en onderdelen daarvoor (zoals batterijen) produceren, dat op Amerikaanse bodem doen, waar ze ook van belastingvoordelen en subsidies zullen kunnen genieten. Desondanks blijven er vanuit Europa noodkreten opstijgen. Een verhuis van bedrijven naar de VS kost geld, heel veel geld. Europese bedrijven die thuis blijven, vrezen in toenemende mate dat ze weg geconcurreerd zullen worden. Er circuleren intussen ook berichten dat de Amerikanen via hun ambassades in Berlijn, Brussel, Parijs en Den Haag intensieve pogingen doen om bedrijven te lokken om naar de VS te verhuizen.

Volgens de Belgische premier Alexander de Croo zouden Amerikaanse ambtenaren “op zeer agressieve manier” bezig zijn met het ronselen  van Belgische bedrijven. Hij vreest een de-industrialisatie in Europa als het niet gauw met een actie komt.  Premier Mark Rutte en de Duitse bondskanselier Olaf Scholz zijn vooral bezorgd om het financiële plaatje. Voor hen mag het nieuwe Europese industriebeleid  geen extra geld kosten. Werkgeversorganisaties in België bevestigden de hierboven vermelde ronselpraktijken, maar ze wijzen er meteen op dat de regering-De Croo deze ontwikkeling zelf in de hand werkt door de zware fiscale druk op de bedrijven in België (die twee keer zo hoog is als in de VS en al tientallen jaren aanhoudt) en andere bedrijfsonvriendelijke maatregelen.

Vaag

Al bij al was de presentatie van de plannen van de Commissie door Ursula wat vaag. Dat komt omdat de aangekondigde maatregelen nog verder uitgewerkt moeten worden. Daarbij moet ook rekening worden gehouden met China dat door hoge subsidies zowel de Amerikaanse als Europese concurrentie op achterstand blijft zetten. Duidelijk is wel dat de Commissie het de lidstaten een stuk gemakkelijker maakt om te financieren in groene technologieën. Daarbij denken we aan windmolens, zonnepanelen, warmtepompen, batterijen e.d.

Risico’s

Europees concurrentiecommissaris Margrethe  Vestager, die veel invloed heeft binnen de EU,  vindt de nieuwe aanpak van de Commissie niet zonder risico’s: “De regels omtrent het toekennen van staatssteun vormen een belangrijke voorwaarde voor een goede werking van de Europese interne markt. De rijkere lidstaten kunnen hun bedrijven meer geld toestoppen dan de armere, wier concurrentievermogen verzwakt tegenover dat van landen als Duitsland en Frankrijk. Daarom zal het tijdelijk karakter van het versoepelen van de staatssteun niet al te lang mogen duren. Vestager denkt aan einde 2025.