Harley Davidson en het Thais fiscaal massagesalon

door Koos van Houdt

Ah! Je hebt motoren, je hebt mooie motoren en je hebt Harley Davidson. Een stoer geval. Een protserige dubbele uitlaat, die hoog boven de achterband en de buddy uitsteekt. Zuigers zichtbaar, die de motor aandrijven. Ben je aan het eind van de weg, dan ben je nog lang niet uitgereden met jouw Harley Davidson. Heb je in zeg zestig maanden jouw exemplaar afbetaald, dan ben je nog lang niet aan het eind van de levenstijd van je Harley. Met trots rij je daarna nog vele jaren op het ding langs ’s-Heren wegen.

Harley Davidson wordt over de hele wereld verkocht. Maar iedereen weet dat het een Amerikaans product is. Natuurlijk kun je zo’n machine in België kopen. Of in Nederland. Net zo goed kun je proberen een exemplaar in Thailand op de kop te tikken. Maar je denkt toch niet dat er iemand op de wereld is die gelooft, dat een Harley Davidson ‘made in Thailand’ is? Milwaukee is de naam. In de staat Wisconsin aan Lake Michigan. Daar vind je alles over de machine in onder meer een Museum, een Experience Gallery en twee winkels. Net zoals je naar Tennessee gaat, als je alles van Amerikaanse Folk wilt weten. De twee passen via de koptelefoon ook wel een beetje bij elkaar.

Ook Donald Trump kwam erachter toen hij vier jaar in het Witte Huis zetelde. Hij had er waarschijnlijk helemaal niet aan gedacht toen hij, net een jaar knikkebenend, president was. Hij had in 2018 de euvele moed zijn slogan ‘American First’ om te zetten in een heuse handelsoorlog. Terwijl hij, alsof hij op een Harley Davidson reed, in de voorafgaande campagne met rode pet ‘Make America Great Again’ het volk aan zijn voeten kreeg. Maar de onverzettelijke Harley Davidson kreeg hij niet in zijn broekzak gepakt.

Dat blijkt kort geleden de Europese Commissie wel te zijn gelukt. Hoe, dat lees je in dit verhaal dat begint bij die handelsoorlog van Trump. Het eindigt merkwaardigerwijs in het nietige Luxemburg. Maar onderschat dit stadje onder de Europese steden niet. Ze kennen er niet alleen Jean-Claude Juncker, die Trump zelf in zijn zak wist te steken.

Juncker was vele jaren minister-president voor hij in 2014 werd ‘gekozen’ tot voorzitter van de Europese Commissie. Ze kennen in die stad ook het Hof van Justitie van de Europese Unie op de Kirchberg, een flink met Europese kantoren bebouwde heuvel aan de rand van de stad. Vroeger, zo rond 1979 toen het Europees Parlement voor het eerst door ons, Europeanen, rechtstreeks gekozen kon worden, was er zelfs een vergaderzaal voor dat parlement ingericht. Maar dat was toen.

Eerst maar het verhaal over de handelsoorlog van Donald Trump in 2018. Trump leefde in twee werelden. De eerste wereld was die van de economie en de handel. Trump was zakenman en vond dat de politiek moest voldoen aan zijn zakelijke inzichten en instincten. Hij was typisch iemand die zichzelf zag als algemeen directeur (in het Engels: ceo oftewel corporate executive officer) van de BV Verenigde Staten. Hij dacht ervoor te kunnen zorgen, meer geld in het eigen Amerikaanse laatje te krijgen door heffingen te leggen op in te voeren producten of deze te verhogen.

Immers, de Verenigde Staten kunnen zich voor een belangrijk deel zelf bedruipen. De kostenpost van ‘eigen’ staal is altijd lager dan van staal die bij voorbeeld vanuit Nederland (Tata Steel in IJmuiden) wordt ingevoerd. Dus liever ‘eigen staal eerst’. Maar de Amerikanen wilden vooral ook de eigen auto-industrie beschermen. Invoerheffingen op Europees staal, dat betekende een rem op de invoer van Franse en vooral van Duitse auto’s.

Een Ford konden ze immers ook wel in de Verenigde Staten (Detroit) maken en die Mercedessen, Audi’s, BMW’s en nog zowat van die Duitse bakken, waren nou ook weer niet zo aantrekkelijk, dat je er de grote Amerikaanse jongens voor zou moeten laten staan.

Combineer dat alles met de wetenschap dat in de Verenigde Staten de blik op Europa altijd wat wazig en vervormd is. Leuke mensen, daar niet van. Europa doen in acht dagen is ook een geliefde bezigheid van onze Amerikaanse vrienden. De Keukenhof is schattig, de Eiffeltoren doen we er even achteraan. Maar dat Europa niet meer die achterstallige verzameling is van nietige staten die elkaar in wereldoorlogen de tent uitvechten, dat ontgaat mensen als Trump. Hij had nauwelijks buiten de eigen grenzen gekeken.

Toegegeven, China moet in de klauw gehouden worden, maar Europa? Die kreeg snel na de Tweede Wereldoorlog Marshallhulp om zo de eigen Amerikaanse afzetmarkt te vergroten aan de andere kant van de Atlantische Oceaan. Maar dat er intussen ook een Europese Unie was ontstaan en dat de handel tussen de Verenigde Staten en diezelfde Europese Unie was uitgegroeid tot meer dan de helft van de totale wereldhandel, dat ontgaat Amerikaanse presidenten vaak.

Vertel de inwoner van het Witte Huis ook niet dat in die handelsrelatie de Europese Unie inmiddels de boventoon voert. Meer inwoners, meer export naar, dan import uit de Verenigde Staten. Een hoger jaarlijks gezamenlijk inkomen, het staat in Washington DC niet allemaal scherp op het netvlies. Dus waarom die Europeanen niet een beetje plagen met het duurder maken van hun staal, hun auto’s en hun vliegtuigen. Goed voor Boeing, slecht voor het Europese Airbus. Prima, zo drijf je handel in het eigen voordeel.

Terwijl zo in het voorjaar van 2018 Donald Trump langzaam de eigen handelsoorlog opstookte, kwam vanuit de Europese Unie opeens Jean-Claude Juncker om de hoek kijken. Hebben jullie daar in Califonië niet prachtige spijkerbroeken van Levi’s in de aanbieding? En hoe zit dat toch met die whiskey uit Kentucky? Wij, Europeanen, hebben ook dat edele vocht in de aanbieding in Schotland en Ierland, toch? Maar vooral, het wordt vast duurder om straks in de Europese Unie een Harley Davidson aan te schaffen. Gewoon 25 procent extra heffing leggen op de prijs van zo’n machine.

Hup, tel maar 2200 euro extra voor zo’n machine neer. En als jij, Trump, niet oppast, dan komt er nog eens zo’n bedrag bij en wordt er nog eens een extra kwart van de prijs als heffing erbij gedaan. En dat zal dan klanten in de Europese Unie doen besluiten, dan maar te gaan voor een alternatief voor de Harley Davidson.

Trump kreeg een verzoek op zijn bureau voor een gesprek met Jean-Claude Juncker, toen voorzitter van de Europese Commissie. Op 25 juli van dat jaar zocht Juncker de Amerikaanse president op in het Witte Huis. Daar bleek, wat later nog vaker zou blijken. Trump heeft een geweldig grote mond als hij alleen op een podium mag praten. Maar als hij moet onderhandelen, dan wordt hij vaak door zijn ‘tegenstander’ overspeelt. Zo ook kwam Jean-Claude Juncker uit het nietige Luxemburg. Hij zag en overwon.

Na afloop van het overleg in het Witte Huis sprak Donald Trump opeens roerende woorden over “een vrije en eerlijke wereldhandel”. Juncker moest slikken dat ons, Europeanen, geweldig veel sojabonen door de strot werden geduwd. Maar hij ging toch met de hoofdprijs naar huis. Geen heffingen meer op Europees staal en aluminium en dus op Duitse en Franse auto’s op de Amerikaanse markt.

Maar voor Harley Davidson kreeg deze muis een flinke staart. Bang voor de gevolgen van een handelsoorlog verplaatste de motorenfabriek een deel van zijn productie naar Thailand. Ver buiten de eigen Verenigde Staten, ver buiten de Europese Unie en in een trots land, dat nooit door Europeanen gekoloniseerd is geweest en een gastvrije en betrekkelijk welvarende bevolking heeft. In navolging van de Portugezen deed Nederlands wel sinds 1604 zaken met het land.

Het is een geliefd vakantieland onder Europeanen. Mooie plek om Belgen te voorzien van hun Harley Davidson. De Belgische douane gaf, in eigen ogen mede namens de Europese Unie, certificaten af, waardoor exemplaren van deze koning onder de motoren zonder heffingen de Europese markt op zouden kunnen.

Wacht even. In Brussel is ook nog zoiets als Berlaymont, een kenmerkend kantoorgebouw aan het Schumanplein, dat we tegenwoordig ook wel kennen als ‘de Europese wijk’ van Brussel. Daar zetelt de Europese Commissie. Misschien geen Europese regering, wel veel machtiger dan een ambtelijk secretariaat voor de Europese Raad (regeringsleiders) en de andere Europese ministerraden. De Europese Commissie heeft ook zo zijn eigen bevoegdheden. Vaak vergeten, maar wel dagelijkse realiteit.

Donald Trump vergat het. De Belgische douane vergat het. Maar zaken van invoer en uitvoer van buitenlandse producten valt onder het kopje ‘Europees beleid inzake internationale handel’. Tot recent in de Tweede Kamer in Den Haag aan toe, proberen lidstaten zo hun eigen nationale belangen te verdedigen inzake de internationale handel. Dan denken ze dat ze het zelf beter kunnen dan de Europese Commissie. Zo wil de Tweede Kamer dat Nederland een onderhandeling van vele jaren stopt, waaruit een handelsakkoord is ontstaan tussen de Europese Unie en de landen van Latijns-Amerika.

Zo dachten de Belgen dat ze wel namens de hele Europese Unie zaken konden doen met de vestiging in Thailand van Harley Davidson. Maar zo zat de Europese Commissie niet in de wedstrijd. Gebruik makend van onder meer het Europese Douanewetboek uit 2013, hield de Commissie de blijmoedige pogingen van de Belgische douane tegen. Een overgrote meerderheid van 23 lidstaten gaf de Commissie daarin ook rugdekking. Invoering van machines van Harley Davidson via de Belgische markt zat er niet in.

De Belgen voelden zich in hun verouderde eer aangetast, net zo verouderd als de schuiten van de Belgische douane. Ze stapten naar het Hof van Justitie van de Europese Unie, gevestigd in, jawel, Luxemburg. Daar op de Kirchberg zit een machtige en onafhankelijke Europese rechter onder leiding van een Belg, Koen Lenaers, als opperrechter. Niet dat namen, functies en steden van vestiging relevant zijn. Maar wel van belang: de Commissie moet altijd afreizen vanuit Brussel naar Luxemburg om de eigen zaken te verdedigen. Toch altijd weer een tripje om zich te bezinnen op de eigen daden.

Kort geleden deed dit Europese Hof van Justitie uitspraak in het geding dat door de Belgische douane tegen de Commissie was aangespannen. Kon Thailand “land van oorsprong” zijn voor een in België en dus op de Europese interne markt ingevoerde Harley Davidson? Wat, zo vroegen de rechters zich, is dan het onderscheid tussen een machine die in Thailand is gebouwd en een broertje uit Milwaukee?

Het zou wellicht het onderzoeken waard zijn geweest. Maar dan zou die verplaatsing van de productie naar Thailand al hebben moeten plaats vinden ruim voor de extra heffingen in het kader van de handelsoorlog van Trump bekend waren geweest. Dat was het niet. Bovendien zag een machine die in Thailand was gemaakt er net zo uit als een machine uit Milwaukee. Hier was sprake van een oneigenlijke poging de hogere douanerechten te omzeilen.

De Belgen hadden verder gewoon meegeholpen de besluiten van de Europese Commissie te dwarsbomen. Die had politiek het volste recht om dit politieke besluit voor de hele Europese Unie te nemen en werd ook voldoende daartoe gesteund vanuit de lidstaten. Harley Davidson mocht dan de Koning onder de motoren zijn, machtiger dan de Europese Commissie was dit icoon van de Amerikaanse economie niet.

Nederlanders zijn niet beter dan Belgen. Ook in politiek Den Haag worden regelmatig pogingen ondernomen eigen nationale bevoegdheden in het kader van de internationale handel tot gelding te brengen. Maar zowel in Washington als in Den Haag als aan de Brusselse Wetstraat is het even weer luid en duidelijk gezegd: de lidstaten hebben op basis van het Europese Verdrag en bijbehorende wetgeving de bevoegdheden neergelegd bij de Europese Commissie.

De reden is ook duidelijk genoeg. Dertig jaar geleden, op 1 januari 1993, is de wetgeving rondom de Europese interne markt in werking getreden. Velen snappen niet wat er toen is gebeurd. De Europese economie speelt nu op wereldniveau en is zelfs op een aantal onderdelen nummer één van de wereld geworden. De meeste bedrijven, ook veel in het midden- en kleinbedrijf in België en Nederland, hebben aan den lijve ervaren welke geweldige voordelen daaraan verbonden zijn.

Maar naast lusten, moeten er dan soms ook lasten worden geslikt. Nadelen zijn er wel, maar die kunnen dan ook niet anders dan op Europees niveau ondervangen worden. De Europese interne markt heeft het economisch spel op wereldniveau ingrijpend veranderd. Tegenwoordig noemen we dat een ‘gamechanger’. België, maar ook Nederland, hebben er geweldig van geprofiteerd.

Wie klaagt over de hoogte van de jaarlijkse nationale contributie vanuit de nationale schatkist naar de Europese, vergeet iets. Via de Europese interne markt ‘verdient’ de nationale economie zeker twaalf keer die jaarlijkse contributie terug. De bijbehorende lasten moeten ook gedragen worden, zo leerden de Belgische douane, de Amerikaanse president en Harley Davidson, de Koning onder de motoren nu weer van het Hof van Justitie van de Europese Unie in Luxemburg.