IJsland, 18.000 aardbevingen in 1 week. Is het land voorbereid op een catastrofale schok?

door Peter-Vincent Schuld

Afgelopen week werden er in en om IJsland, gelegen in het noordelijkste noordwesten van Europa maar liefst 18.000 aardbevingen geregistreerd. En het trillen van de aarde gaat gewoon door en in een ongekend tempo.De zwaarste die werd gemeten in het dunbevolkte land is 5,6 op de schaal van richter. Is het een voorbode van een enorme grote aardbeving? Een voorbode van een vulkaanuitbarsting?

Het eiland kent een grote seismologische en vulkanische activiteit. De IJslanders weten dat hun grondgebied ligt op 2 voortdurend bewegende platen: de Euraziatische tektonische plaat en de Noord-Amerikaanse tektonische plaat. Door al die seismologische activiteit op het eiland kan het land haar burgers op redelijk eenvoudige wijze ook voorzien van geothermische warmte.

Zoals u wellicht weet is het aardoppervlak alles behalve “statisch” en dus kennen we her en der aardbevingen. Moeder aarde doet wat zij wil en geen mens die de tegen elkaar aan wrijvende en botsende aardplaten kan tegenhouden.

De IJslanders weten dit maar al te goed en zijn klaarblijkelijk voorbereid. Maar “het leger” kan niet bijstaan bij rampen”.  Als enig land binnen NAVO-verband kent IJsland geen eigen stevige parate defensieorganisatie ook wel “standing army genoemd” en blijft de interne verdediging onder meer beperkt tot de kustwacht maar waar ook een taak is weggelegd voor IJslandse nationale politie de “Lörgelan”, hetgeen “law and order” betekent.

Tot 2008 werd in de verdediging, ook in geval van rampspoed, van IJsland voorzien door de Amerikaanse permanente aanwezigheid middels de Navai Airstation Keflavik, een inmiddels opgeheven Amerikaanse marinebasis waarop u verslaggever destijds nog verbleven heeft in het eigenlijk zeer aan te bevelen officiershotel. De Amerikaanse marine-luchtvaartbasis werd overgedragen aan de IJslandse autoriteiten en is thans in gebruik bij de IJslandse kustwacht. Gelet op de strategische posities van IJsland kan dit land nog steeds rekenen op noodhulp van de Amerikanen, maar de settings zijn wat veranderd.

IJsland kent een wat bijzondere positie in Europa. Het land maakt geen deel uit van de Europese Unie, wel van het Schengenzone en is historisch nauw verwant aan de Noren. Dat wil zeggen dat Noorse Vikingen het land en de archipel ooit hebben gekoloniseerd en er zijn historische aanwijzingen dat door de Vikingen gevangen genomen en tot slavernij gedwongen Ieren ook op IJsland en haar archipel terecht kwamen. Archeologische vondsten omvatten zelfs Romeinse munten hetgeen duidt op meer vroege bezoekers aan dit gebied. Nu de beschaving gelukkig ons in andere tijden heeft gebracht is de agressie van weleer omgezet in samenwerking en bijstand. Mocht er een enorme vulkaanuitbarsting plaatsvinden of het land geteisterd worden door een totaal ontwrichtende aardbeving kan het land met zo’n 350.000 inwoners direct rekenen op hulp van buitenaf waarbij zowel binnen NAVO-verband als binnen het Civiele Verdedigingsmechanisme van de Europese Unie er direct tot bijstand kan worden overgegaan en waar ooit de Vikingen uit Noorwegen de IJslandse archipel betraden om er huis te houden, zijn de Noren anno nu de eerste om qua hulpverlening het “huis weer recht te zetten”.

Maar als er niet zou worden geoefend wordt in het leveren van bijstand dan levert dat bij een catastrofe in de praktijk toch wat problemen op. Als je weet hoe je procedure-matig en praktisch hulp kunt verlenen bij een ramp dan werkt dat in het voordeel als er zich daadwerkelijk een ramp voordoet. We keren terug naar de beginjaren van deze eeuw. Scenario? Simulatie van een grootschalige aardbeving op de IJslandse archipel.

De oefening Safeguard georganiseerd door de NAVO vond in 2002 plaats. Hoe te handelen bij een aardbeving? Van Amerikaanse Chinook-helikopters die mensen evacueren tot en met Nederlandse militaire artsen in noodhospitalen.

We nemen u mee in beeld naar een moment waarbij het destijds gesimuleerd werd, maar wat een realistisch scenario voor morgen is. Juist nu waarbij het op IJsland fout kan lopen willen wij u laten zien dat IJsland geen “ver-van-mijn-bed-show” is en dat de geologische en seismologische activiteit heeft geleid tot nadenken over samenwerkende en hulpverlenende activiteit.

IJsland en haar archipel vormen volledig een gebied van vulkanische oorsprong waar de vulkanen echt nog wel tot eruptie kunnen komen en de aardkorst broos en bewegend is. Gelegen in een uithoek van Europa. Hulp bij rampen, de IJslanders zijn bij een gigantische ramp afhankelijk van hulp van buitenaf. Oké, ze hebben eigen goed functionerende hulpdiensten en behoorlijk materieel.

Maar als de nood aan de man is bij een enorme ramp kunnen de IJslanders rekenen op hulp. Dat kunnen ze en zo hoort het ook.