Klimaatcrisis en valkuilen
Door Bernd Timmerman, historicus en socioloog
Bij klimaatsceptici moet je toch als eerste denken aan mensen die met een glad gezicht beweren dat de zon om de aarde draait. Ze zien wat ze willen zien. Zo ook bij het klimaat.
Terwijl de meeste wetenschappelijk onderbouwde aanwijzingen toch echt in de richting van een klimaatcrisis wijzen. Het dobbelen met CO2 stenen is natuurlijk niet verstandig maar laten we ons ook niet blindstaren op alleen maar de onheilsprofeten die het klimaat gebruiken om het gelijk op te dringen. Het zijn kruistochten met ideologische achtergronden.
Hoe groot is de invloed van CO2 daadwerkelijk en wat is de onzekerheidsmarge? In de arena van debatten over de toekomst van de aarde is wetenschap altijd een middel voor beleid. Het ontkennen van feiten is onverstandig om te overleven. Evenmin is het wegzetten van anderen in morele hoeken van schaamte zinvol.
Hoe heeft het zo ver kunnen komen met de uitputting van de aarde? De neoliberale wereld van machthebbers die de wereldvrijhandel toejuichen als een nieuwe economische religie zweren bij het eigenbelang van de mens waar consumptie centraal staat. Misschien is het kapitalisme wel brenger van voorspoed en vernietiging.
De werkelijkheid van opwarming waarbij de grond- en brandstoffen opraken en voor te veel uitstoot zorgen is geen fictie. Stijging van de zeespiegel, de natuurrampen en de opwarming zijn tenminste drie rampen die mensen wakker zouden moeten schudden. Het is geen samenzwering van idealisten die zaken verzinnen om een andere levensstijl door te drukken met hel en verdoemenis te roepen in de nabijheid van het einde der tijden.
Een ecologische ramp op wereldniveau is onherstelbaar het einde van 5000 jaar beschaving en van miljarden jaren leven. Instandhouding van het productie-denken zonder grenzen met eindige olievoorraden is dan ook korte termijn denken met een destructieve grondhouding. De klimaatcrisis is zonder meer het grootse gevaar dat onze planeet bedreigt. Laten we niet in valkuilen vallen van ontkenning om anders te willen zijn.
Droogtes, stormen, bosbranden, de klimaatverandering kan niet langer ontkend worden. Vertel het eerlijke verhaal maar wel met de wil om keuzes te maken die minder een ideologische lading hebben. Er zijn deskundigen die beweren dat de komende 50 jaar een periode van ellende en de val van beschavingen wordt. Honger, schaarste, oorlogen en vluchtelingenstromen.
Want wanneer er gesproken wordt over de gevolgen van de klimaatcrisis hebben mensen het vooral over de natuurrampen en uiteindelijk het onleefbaar zijn van de planeet aarde. Maar voor deze ondergang zijn er de problemen waar we nu al een tipje van de sluier zien. Het Westen komt onder enorme druk te staan door migraties. Dit kan de eeuw zijn van de grote nieuwe volksverhuizingen die een prelude betekenen voor grote, langdurige en ernstig conflicten waarbij een natuurramp kinderspel is.
Dus toch een onheilsprofetie met een tint van idealisme om de welvaart elders te verhogen en de Westerse leefstijl te beschermen? Waarschijnlijk is eigenbelang om te overleven als mens en als culturele identiteiten menseigen. Het aanpakken van de klimaatcrisis is een soort van defensieve tactiek om agressie en onrust te kunnen pareren.
Oplossing van het klimaatprobleem betekent echter dat er besluiten nodig zijn die pijn doen en kosten met zich meebrengen. Een discussie over de veranderingen in consumptie en productie is zinvoller en verstandiger dan een gesprek over het ontkennen van een klimaatcrisis met het scanderen dat het een normale cyclus betreft met een herstellende aarde.
De onzekerheidsmarge binnen het klimaatcrisisdebat is dermate klein dat het beter is om niet te dobbelen met kansen om te overleven. Dan mag het klimaat ook niet misbruikt worden om ideologische getinte veranderingen maar mee in te voeren als politieke besluiten die rusten op wetenschappelijke zekerheden die er niet altijd zijn. De klimaatcrisis als revolutie om de overproductie en overconsumering aan te pakken en zo de kapitalistische wereld opnieuw in te richten naar eigen goede ideologie.
Om nieuwe oorlogen en volksverhuizingen te voorkomen is een democratisch en vreedzaam proces nodig waarbij keuzes komen die soms gewoon compromissen zijn. De apocalyptische angstzaaierij kan verlammend werken en zo leiden tot toekijkende destructie. Het communiceren over de klimaatcrisis moet anders. Van probleem naar oplossing.
De klimaatontkenners vormen een kleine minderheid en het is beter om er -op wetenschappelijke gronden – vanuit te gaan dat de aarde opwarmt. Naar een andere discussie. Niet meer wel of niet, maar aanvaarden dat de aarde om de zon draait en vervolgens kijken naar mogelijke veranderingen in scenario`s. Met water bij de wijn doen zonder ingenomen vaste standpunten.
Gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen betekent ook gezamenlijke keuzes maken die gedragen zijn in de samenleving maar waarbij politici tevens verantwoordelijkheid durven te nemen voor hun besluiten.
En daar wringt de schoen. Alhoewel de aanpak van de klimaatcrisis in eerste instantie een politieke taak is moet er wel verandering zijn vanuit de samenleving zelf.
Niet primair proberen de onderliggende problemen van de ongelijke verdeling van macht en kapitaal door revolutie aan te pakken in een masterplan maar wel kijken naar wat in ieder geval noodzakelijk is om de aarde voor mens en dier leefbaar te houden in een relatief veilig bestaan.
Of duurzame energie de enige oplossing is voor de klimaatcrisis is in dit licht dan dubieus. Kernenergie is mogelijkerwijs in combinatie met groene energie wel degelijk een reële oplossingsrichting.
Iedereen plantaardig eten is niet alleen een redding voor dieren maar ook voor het milieu, alleen is het realistisch en is het niet wijzer om naar kweekvlees, minder vlees en meer vleesvervangers te kijken?
Een verre vliegreis geeft een grotere uitstoot van broeikasgassen dan de gehele CO2-uitstoot van het overige energiegebruik van een mens in een jaar. Zijn consumenten in staat om ook naar het eigen gedrag te kijken of blijven zij wijzen naar de overheden?
Hoe kan de Co2 uitstoot omlaag zonder maatregelen die zo remmend zijn dat landen liever kiezen voor een doormoddermodel? Beperkingen aan de vrijhandel en productie, het is nodig. Laat de knapste koppen in een Manhattan Project met oplossingen in meer scenario’s komen.
Erkennen van de klimaatcrisis, dat stadium is gepasseerd. Er is een klimaatcrisis. De scenario’s voor oplossingen mogen echter meer open en minder gespeend zijn van ideologie om eigen gelijk binnen te slepen. Uiteindelijk gaat het ook hier om compromissen, individueel en collectief handelen, en niet om utopische of dystopische werkelijkheden te creëren.
Voor iemand die klaagt over het ontbreken van cijfers zie ik verrassend weinig cijfers. Benoem anders eens dat de wereld 70% groener is geworden door CO2 (voedsel voor planten), de zeespiegel de afgelopen 300 jaar al gelijkmatig stijgt dus ook pre-industrieel en er 98% minder klimaatdoden zijn vergeleken met de jaren 20. Daarnaast is de temperatuur stijging van CO2 een logaritmische functie en is een uit de hand lopende stijging een bijeenraping van angst en negatief wensdenken waarin de mens als vernietiger wordt afgebeeld. Een giftige manier van denken.
Comments are closed.