Aan de hand van het veerpontje dat tussen Berg en Meeswijk vaart
nemen we u mee naar het verleden, het goede en het falen, het dwalen en
het politieke falen tot en met het Konvooi voor de Vrijheid.

door Peter-Vincent Schuld en Christel Dubos

Het hertogdom Limburg was een zelfstandige staat binnen het Heilige Roomse Rijk,
maar omvatte slechts een heel klein deel van wat de huidige Belgische provincie
Limburg vormt (Voeren). Landsgrenzen zijn zo flexibel en dynamisch geweest zoals
heel onze geschiedenis dat is. Net een veerpont, heen en weer. En binnen
Nederlands-Limburg hadden we dan nog het vrijstaatje Thorn, het witte dorpje met
zijn eigen rechtspraak. Nu kennen we wat betreft Nederlands-Limburg twee
aangrenzende staten, namelijk Duitsland en België, maar hoe anders was dat 100
jaar geleden toen er ook nog het ministaatje Moresnet was, iets waar we een paar
jaar terug al over schreven.

Grenzen, een veerpontje of een combinatie daarvan hebben altijd iets magisch. Ze
komen altijd uit aan de andere kant van iets wat altijd een moment van
onbekendheid heeft gehad. We ontdekken, steken grenzen en waterwegen over over
het asfalt, over een brug of met een veerpont. Pure symboliek die de politiek in
de besturende kwartieren van regeringen en gouvernementen haarfijn duidelijk
maakt. Over de grens leren mensen en landen elkaar ontmoeten en worden er
relaties aangegaan, een trouw, het samenwonen, een verdrag tot
grensoverschrijdende samenwerking.

We staan in Berg aan de Maas in Nederlands-Limburg. Voor ons zien we een veerpont
die twee vlaggen voert, de Nederlandse en de Belgische. Aan de overkant zien we
een oude Nederlandse grenspaal en een aantal meters rechts daarvan een bord dat
je welkom heet in de Belgische provincie Limburg. Alleen camera´s houden zicht
op al wie de grens passeert.

Ooit was het anders. Maar het is bijna fysiek onmogelijk om deze landsgrens
waterdicht dicht te gooien zoals sommigen voor pleiten onder de noemer “Grenzen
dicht”. Maar hoe dan? We verplaatsen ons in het denken van mensen die met een
fysieke grens iets illegaals willen doen. We bedenken zo binnen enkele seconden
hoe je die probleemloos kunt omzeilen. De mens kan heel inventief zijn. Absolute
garanties dat iets of iemand je land binnenkomt zonder dat je het wil, zijn niet
te geven. Dat toonde de coronacrisis wel aan met de sluiting van grenzen en de
passeerverboden van grenzen. Zo makkelijk omzeild als het gemak waarmee de
verboden uitgevaardigd werden. Hoe ver staat de politiek van de realiteit af? Of
toch ook weer niet?

Maar de Maas bleef stromen door alle eeuwen heen en treedt ook wel eens buiten
haar eigen grenzen, de oevers. Wassend water is vaak moeilijk te keren. Door de
eeuwen heen, met af en toe eens een onderbreking is het veer bij Berg naar
Meeswijk, in de historische geschriften steevast het Veerschip van Stokkem
genoemd, gewoon blijven varen.

Terugkijkend op de coronacrisis is het hemeltergend en misdadig gebleken dat de
Belgen omwille van het virus besloten de grens met Nederland dicht gooiden. Het
politiek geboefte deed het gewoon. Families en relaties werden van elkaar
gescheiden op last van de Belgische Staat. Maar het geboefte is nog niet
verslagen.

De Belgische christendemocratische minister-dominatrix van Binnenlandse Zaken
Annelies Verlinden voerde vandaag opnieuw grenscontroles in en verbood samen met
het Brussels socialistisch duivelskoppel bestaande uit en Burgemeester van
Brussel-Stad Philippe Close en de minister-president Rudy Vervoort van het
Brussels gewest opnieuw het grondrecht op demonstratie uit te oefenen en de
konvooien voor Vrijheid naar België de toegang tot het land te ontzeggen en de
konvooien te verbieden. Ze leren het nooit. Is het Belgische Brussel het nog wel
waard om hoofdstad van een democratisch en vrij Europa te zijn? Reden van
verbod? Omdat de demonstratie formeel niet aangemeld zou zijn. Weinig
geloofwaardig.

Aan de oever van de Maas waar het veerpontje vaart, staat een bord over een
fietsroutenetwerk, wat perfect kadert in het Akkoord van Schengen. U fietst
gewoon even naar België en steekt de grens over via het veerpontje.

Uw toeristisch dagje uit medegefinancierd door het EU Fonds voor Regionale
Ontwikkeling. Hé, Europa betaalt aan uw dagje uit een stukje mee. Het is de
realiteit, een realiteit die soms wat haaks staat op de rare fratsen die ook in
Brussel worden uitgehaald.

Het veerpontje van Berg naar het Belgische Meeswijk (Stokkem) wordt al beschreven
in 1383. Het behoorde toe aan het Graafschap Valkenburg. In die tijd was het ook
al letterlijk oorlog tussen de diverse graafschappen en heerlijkheden.

Grootmachten uit die tijd zoals Gulik (in het Duits Jülich), Luik, Gelre en het
Hertogdom Brabant hadden strategisch belang bij het verwerven van de controle.
De graafschappen, heerlijkheden en hertogdommen, die destijds met hun absolute
grenzen paradeerden, verwaterden met de jaren.

De grenzen werden aanhoudend door de jaren heen opnieuw op de kaart getekend tot
het moment  hoe de grenzen vandaag en de grensoverschrijdingen vandaag geregeld
zijn. De geschiedenis van gisteren tot vele eeuwen terug stelt ons denken van
vandaag voortdurend in vraag, het stelt zelfs ons eigen denken in vraag, waarbij
de toegedane mening of het ideale wereldbeeld even losstaat van wat de mens er
feitelijk van maakt of bakt. Limburg is daar het ultieme voorbeeld van.

We rijden maar eens op het pontje. We maken kennis met de pontbaas. Een man die
zijn centjes verdient door het pontje zachtjes walsend naar de andere oever te
brengen. De interactie tussen boot en water, tussen land en ander land in zicht,
is een soort van Europese wals die gedanst wordt door dit veerschip dat mensen
weer dichter naar elkaar toe brengt en letterlijk geen omwegen voor ogen heeft.

In de stuurhut een oude kaartjesmachine die je ook op de bus in vroegere tijden
tegenkwam. Nog van ver voor de tijd dat hier een aantal kilometers verder in het
gouvernement in Maastricht exact 30 jaar geleden door de Europese Staats- en
regeringsleiders werd beslist dat er een muntunie kwam en de guldens en franken
louter nog verwerden tot historische klanken.

Nee, ho nou, stoppen, niet de polonaise gaan lopen en gaan hossen. Want het is
geen kwestie van geduld voordat heel Holland Limburgs lult, zoals nogal olijk
door Rowwen Hèze wordt beweerd. Het is kallen….Dus het moet zijn: “Holland heeft
nooit de ballen om Limburgs te gaan kallen.” Weet u ook meteen waar het woord
“raaskallen” vandaan komt. Maar het “jacht der overzetting” draagt dan ook de
Limburgse naam “Hoal Euver”. Het is geen hogere linguïstische wetenschap om te
weten wat dat betekent. Dit tekstje duurt wat langer dan de overtocht in beslag
neemt. Maar misschien ligt dat ook aan dat fraaie Limburgs dialect, of is het
een taal? Probeert u maar eens het woord “schuifpui” in het Limburgs,
verstaanbaar en rustig uit te spreken. Dan ben je enkele seconden langer bezig
dan de overtocht in beslag neemt.. 

Maar “het pontje van het zuiden”, geeft het geluid “bim boem”, en zo legt het
veer aan op de oever aan de andere kant. Limburgs is niet Nederlands, Limburgs
is niet Belgisch, Limburgs is niet Duits, Limburgs is Europees. Het veerpontje
van Berg-Meeswijk vaart onder Belgische en Nederlandse vlag en wordt uitgebaat
door Veerbedrijf Ton Paulus. Het zal u misschien niet meteen iets zeggen, maar
het veerbedrijf Ton Paulus zorgt al meer dan 100 jaar ervoor dat mensen elkaar
aan de andere kant van de rivieren kunnen ontmoeten.

Ooit had het veer bij Berg-Meeswijk andere pachters. Maar dit bedrijf is op dit
oversteekpunt vandaag de pachter van deze verbinding. Tot diep in Nederland
verzorgt dit oer-Limburgs veerbedrijf dagelijks op een tiental plekken op
diverse rivieren dat u niet naar de overkant hoeft te zwemmen en derhalve in
wellicht in aanvaring komt met een rijnaak. Als we het zo kunnen lezen heeft dit
veerbedrijf het niet altijd even makkelijk. Als er te veel water is en de
waterlopen buiten hun oevers treden, zorgt dat voor schade aan de kades zoals
met de grote overstromingen in Limburg van 2021. Tja, dan is het veer uit de
vaart en ligt de schuit uitgeteld tot het water is gezakt en de oevers weer zijn
hersteld.

Ja, dit pontje van Berg-Meeswijk heeft me een geschiedenis. Dat het veer nog
bestaat, is bij de gratie van een bilateraal verdrag uit 1839 tussen Nederland
en België dat regelde dat het Nederlands Koninklijk staatshoofd met zijn of haar
vervoermiddel van een overzet verzekerd moest kunnen zijn. Ja, want in 1831 zijn
de Belgen en de Nederlanders niet als vrienden van elkaar gescheiden.

Ga maar eens kijken aan het Martelarenplein in Brussel. Tombes met daarin de
stoffelijke resten van dappere dodo´ s aan Belgische zijde herinneren aan “den
Belgischen onafhankelijkheid”. Ter info, de dodo´ s zelf zijn door Hollands
toedoen op het eiland Mauritius uitgestorven, maar er zijn gelukkig nog wel
steeds Vlamingen. Nu bijna 200 jaar later zou de Antwerpse burgemeester Bart De
Wever een gelukkig mens zijn als Vlaanderen een eenheid zou vormen met
Nederland. Een opvatting die niet in heel Vlaanderen, maar wel in delen van
Vlaanderen wordt gedragen. Het is me wat met die grenzen. En met het Belgisch
onderling gekibbel tussen de “werkende” Vlamingen en de “communistische” Walen
is een hertekening van de grens ondanks felle tegenstand van de Belgische Koning
Filip allerminst uitgesloten.

Nu we toch even een stapje van Limburg naar de met Europees geld vernieuwde brug
over het Albertkanaal naar Brussel hebben gemaakt… Op de inkomsten uit het
Openbaar Vervoer wordt BTW geheven. Het veer vaart bij de gratie van een verdrag
tussen de twee landen, de overtochten kosten weinig, maar welk BTW-tarief is nu
van toepassing? Zoals in elk land is de fiscus een niet-flexibele organisatie
die niet in oplossingen denkt. Dus moest de Europese Commissie oordelen: geen
BTW, want het betreft internationaal vervoer. Punt. Uitgeluld of beter op zijn
Limburgs gezegd, “uitgekald”.  Ziedaar de realiteit. De overheid heeft vele
handen waarbij de samenhangende motoriek zo slecht is dat de ene hand tegenwerkt
wat een andere hand wil bereiken. Mocht de overheid een mens zijn, dan zou deze
in een inrichting terechtkomen voor zwaar motorisch gestoorde gehandicapten waar
niks meer mee aan te vangen valt dan louter onder toezicht laten vegeteren.

Maar ja, eenmaal aan de andere kant van het water en u kijkt uit op Berg, dan
bent u min of meer eigenlijk nog steeds op Nederlands grondgebied. De grenspaal
staat namelijk aan de overkant van de dijk waar u op rijdt, en u rijdt daar
alleen tegen de grenspaal aan als u niet uitkijkt, al dan niet onder invloed van
Limburgse versnaperingen en al dan niet in staat van carnavals-beneveldheid.

Maar dan. Een blik over het water en ons oog valt op een moment waarvan ieder
weldenkend mens hoopt dat dit nooit meer zal weer gebeuren. 10 mei 1940. De
inval van de bezitting van Nazi-Duitsland is een feit. Voor dag en dauw, zoals
het monument vertelt, sneuvelen hier 5 Nederlandse militairen die de opmars van
de overmacht aan Duitse bezetters wilden stuiten. Hun levens lieten ze hier op
deze plek, voor altijd in de herinnering. Dit monument is misschien wel het
meest “Europese” element wat we hier kennen, want gans Europa kreeg te maken met
de terreur van Nazi-Duitsland. Dit wilden we niet meer en Europa werd (in alle
succes en dito falen) wel een feit zoals het door de grondleggers Schuman,
Monet, De Gasperi en de eerste naoorlogse Duitse bondskanselier Adenauer werd
bedoeld. Van deze vier grote staatslieden kunnen de huidige actoren in en om
Brussel nog het nodige leren, mits zij de intelligentie daarvoor hebben.

Dat we in andere tijden leven, wordt gelukkig duidelijk gemaakt door een ander
bordje aan de andere kant van de weg met uitzicht op de Nederlandse grenspaal.
Een bewegwijzering met het opschrift “Groenmetropool / Grünmetropole routel”.
Want ondanks onafhankelijkheidstwisten en mensonterende oorlogen zijn de
Nederlandse, Belgische en Duitse regio´ s nauw met elkaar verbonden.

Het schrille contrast doemde weer op gedurende de coronatijd waarin mensen die
zich niet “essentieel” wilden verplaatsen de toegang tot België werd geweigerd
of België niet mochten verlaten. Wat wij destijds op de redactie al wel wisten maar
wat niet gezegd mocht worden (wij deden het lekker toch)
is dat dit gegeven met alle familiale, sociale, relationele en economische
banden, gewoon een zwaar misdrijf van overheidswege gebleken is, waarvoor zware
bestraffing van de betrokken bestuurders nog steeds niet alleen gewenst maar
noodzakelijk is om de geschiedenis en rechtvaardigheid in evenwicht te
houden. Al zullen de verantwoordelijke bestuurders, nimmer (misschien helaas)
hun laatste gang maken richting het schavot, ter ophanging of afschot.

Nog maar eens goed over nadenken hoe in goede justitie deze verantwoordelijken te
bestraffen. Wellicht met een wandeling op blote voeten ter loutering en
boetedoening door de Maasvallei, een toeristische route die mede mogelijk
gemaakt is door bijdragen uit Vlaamse gelden en met ondersteuning Europese
Interreg Fonds en het Fonds voor Regionale Ontwikkeling. 

Een goede wandeling zou niemand verkeerd doen om alles nog eens goed te
overdenken hoe we met elkaars buren die onder één dak wonen wensen om te gaan in
de grensgebieden en in het algemeen. Hier wordt duidelijk dat geen enkele
politieke zuil of denkrichting beschavings-proof is.

Ja, hier op dit punt steeg het peil van de Maas gevaarlijk en zakte het peil van
de beschaving door de Duitse bezetting en door het radicaal en rücksichtslos
dichtgooien van de grenzen gedurende de coronacrisis. Al verschillen de wandaden
van dag tot nacht en zijn ze niet te vergelijken, maar zo werkt menselijkheid
dus niet.

De grens met België……de oranje palen van de Belgische gasnetwerkuitbater
Fluxys maken duidelijk dat het aardgas geen paspoort behoeft en het recht op
vrij reizen door aangelegde leidingen kent. Wel grappig dat de Belgen voor de
kleur oranje kozen. We kunnen niet zonder de energie, we kunnen niet zonder
aardgas en de Belgen kunnen niet zonder de Nederlanders.

Het bord dat aangeeft dat we Vlaanderen, de Belgische provincie Limburg en
plaatsje Meeswijk – tegenwoordig onderdeel van de gemeente Maasmechelen – hebben
betreden, wordt gedecoreerd door een grensbewakingscamera.

Of deze camera functioneerde, is bij onze passage niet duidelijk geworden.
Wellicht zijn deze twee journalisten voor de Belgen gewoon niet
staatsgevaarlijk genoeg. Dat kan ook.

We kijken nog eens achterom en zien dat het veer verbinding blijft brengen.