Lokale en regionale bestuurders zijn aan het collecteren in Brussel voor hun regio

door Koos van Houdt

Mijn gemeente stuurde via sociale media een uitnodiging van de burgemeester. Op 16 maart 2022 staan verkiezingen voor een nieuwe gemeenteraad op de agenda. Ter voorbereiding wordt voor liefhebbers in november een cursus gegeven om meer te leren over het ambt van gekozen volksvertegenwoordiger. Dat zal niet alleen in ‘ons’ gemeentehuis het geval zijn.

Voor deze cursus ‘politiek actief’ wordt materiaal gebruikt van ProDemos, een landelijke organisatie in Den Haag. Die is actief op dit terrein. Dus niet alleen de aankondiging van de burgemeester was van belang. De korte inhoud van de cursus op de website van ProDemos geeft echter alleen het bestaan van de Europese Unie en de verkiezingen voor het Europees Parlement aan. Maar dat is het dan. Nou daar schieten we dus ook niks mee op.

Weten raadsleden en hun opvolgers wel dat wellicht hun burgemeester of wethouder deze week is afgereisd naar Brussel? Of zijn er ook verkozen leden, volksvertegenwoordigers die kennis hebben van de Europese invalshoek voor het beleid in gemeente, provincie of waterschap? Dat is van groot belang, maar er lijkt het nodige aan te schorten. Maar ja, je hoeft ook geen Einstein te zijn om raadslid te worden. Lagere school en wat maatschappelijke betrokkenheid volstaan.

Toch valt er in Brussel wat te halen. Niet alleen aandacht maar ook harde euro´’s ter cofinanciering van tal van lokale en regionale initiatieven.

Niets geheimzinnigs, niets verkeerd. Maar ook hierover dienen leden van de gemeenteraad en ook leden van provinciale staten ten opzichte van hun bestuurders namens ons allemaal controle uit te oefenen. Ook hiervoor geldt de opdracht aan gemeenteraden en provinciale staten om kaders te stellen voor het Europese beleid, dat in eigen gemeente of provincie wordt gevoerd. Maar de stellige indruk bestaat, dat er maar weinig gekozen leden van gemeenteraden of provinciale staten hier belangstelling voor ontwikkelen. En dus pakte de wethouder gisteren weer de koffer om naar Brussel af te reizen. Niet de grootste reis van zijn of haar leven, maar wel een belangrijke als de wethouder tenminste iets om de burgers geeft.

Is dit van belang? Twee voorbeelden dicht bij huis. Je kunt het enigszins kort door de bocht zo zeggen: ben je bestuurder van een noordelijke provincie en of van een gemeente in die provincie, dan ga je voor je lobby liever bij Utrecht rechtdoor naar Brussel, dan rechtsaf naar Den Haag.

Steekwoord en wachtwoord? Innovatie. Voorbeeldje: Innovatieclusters rond Leeuwarden zouden zonder goede contacten en relaties in Brussel niet of veel moeizamer tot ontwikkeling zijn gekomen. En de provincie Groningen zou, wanneer het alleen maar naar Den Haag zou kijken voor de afwikkeling van de aardbevingsschade, nooit die nieuwe kansen hebben gepakt rond waterstof en rond het chemisch cluster bij Delfzijl.

Kortom, tijdens de afgelopen Europese week van de Regio’s, waarvoor deze week ongeveer 7.000 bestuurders van decentrale overheden uit alle lidstaten naar Brussel zijn gekomen, wordt heel veel aan overdracht van kennis gedaan en worden heel veel Europese netwerken gesmeed door burgemeesters, gedeputeerden en door wethouders.

Een klassiek voorbeeld: als een voormalige burgemeester van Den Bosch niet allerlei contacten met Europese collega’s in Brussel had opgebouwd, was het met de restauratie van de oude vestingwerken rond die stad niets geworden. De burgemeester kende een lid van de Europese Commissie. Die adviseerde hem aan het werkdiner samen met collega’s uit andere lidstaten een deal te maken.

Zodoende zag de Commissie ruimte het initiatief te nemen voor een wettelijke regeling inzake subsidies uit de Europese kas voor het opknappen van oude vestingwerken. Er waren heel wat Europese collega’s voor te porren. Zo kwam de regeling tot stand en kunnen toeristen mede door deze Europese financiering genieten van de mooi opgeknapte vestingwerken in de hoofdstad van de provincie Noord-Brabant.

Je zou dus willen dat in de kring van nieuw te verkiezen leden van gemeenteraden en provinciale staten ook dit Europese onderdeel van hun werk min of meer uitvoerig aan de orde zou worden gesteld. Thijs Berman, voormalig lid van het Europees Parlement en zittend directeur van ProDemos zal er vast voor openstaan. Maar nu zien we in de cursus van zijn instituut, dat door gemeenten kan worden ingehuurd, te weinig terug van de Europese dimensie in het beleid van decentrale overheden.

Het zit bij vele volksvertegenwoordigers en bestuurders nog niet tussen de oren dat er wat geks is met het veel geciteerde begrip ‘subsidiariteit’. Iedereen neemt het inde mond, maar weten de dames en heren bestuurders en beleidsambtenaren echt wel wat het daadwerkelijk betekent en met name voor de burger en in het belang van de burger?

Iedereen denkt, dat het alleen betekent dat ‘hogere’ overheden, inclusief de Europese, zich niet moeten bemoeien met datgene wat de gemeente zelf wel kan. Vooral zo blijven denken maar niet heus. Want in dat geval rollen de muntjes uit de Brusselse Eurojackpot naar elders en niet naar uw regio. En dan maar blijven klagen dat we alleen maar betalen aan Brussel en niks ontvangen.

Ondertussen kan de gemeente niet zo heel veel zelf. Het moet het doen met zaken die in Den Haag en Brussel worden behartigd en voor de gemeenten van betekenis kunnen zijn. In wetenschap en politiek is de term ‘subsidiariteit’ daarom allang vervangen door de term ‘multi level governance’. Ambtelijk taalgebruik voor bestuurlijk samenwerken aan de leefkwaliteit in en rond uw biotoop.

Doe het werk samen als verschillende overheden en je komt ook in eigen huis verder. Bestuurders en volksvertegenwoordigers kunnen ook samen met de Europese overheid en met voorbijgaan aan de landelijke overheid in Den Haag zaken doen in het belang van de gemeente. Daarom hebben ook gekozen leden van de gemeenteraad deze week veel te zoeken op de Week voor het regionale beleid in Brussel.