Maritieme Academie Harlingen behoort tot Europa’s beste opleidingen: De gouden kaart voor een behouden binnenvaart

door Jan Schils

Binnenvaartinstituut met een gedegen Europese reputatie

De Nederlandse binnenvaartvloot is alomtegenwoordig op rivieren en kanalen tot in de verste uithoeken in Europa toe, waar vervoer op water belangrijk is en waarmee (uiteraard) ook wat te verdienen valt. Zij telt circa 8000 schepen met een laadvermogen van ruim negen miljoen ton en is daarmee de grootste en modernste binnenvaartvloot van Europa.

De binnenvaart wordt op het gebied van snelheid geklopt door het weg- en spoorvervoer. Maar ze is wel met grote afstand de meest schone tak van vervoer. Het gevolg daarvan is dan weer, dat de binnenvaart lading afsnoept van het zowel de trein als de vrachtwagen. Dit laatste gebeurt de laatste jaren  steeds vaker als gevolg van het feit dat er meer en meer wordt geïnvesteerd in aanleg en verbetering van de haven- en waterwegeninfrastructuur, niet alleen in West-Europa (o.a. Frankrijk met het Seine-Europe Nord project dat het mogelijk maakt het industriegebied in Parijs te verbinden met de haven van Antwerpen en  vandaar uit met Rotterdam.

Intussen komt ook het semi- of volledig automatisch varen steeds meer in beeld, waardoor er op termijn een zeer moderne en geavanceerde dimensie aan het vervoer op rivieren en kanalen (eerst beperkt tot individuele landen in Europa maar vervolgens ook meer grensoverschrijdend) wordt toegevoegd.

Volgens experts zal dat bijvoorbeeld in landen als Nederland, België en Frankrijk, waar al jarenlang druk wordt geëxperimenteerd met deze nieuwe methode voor het besturen van schepen, al over een jaar of tien wellicht commercieel al het geval zijn. Want het gaat niet alleen om het varen met behulp van nieuwe technologieën, dat al zeer ver gevorderd is, maar ook om de infrastructuur van de vaarwegen te verbeteren en aan te passen.

Wie bij MAH slaagt is van een goede baan verzekerd

Om de duizenden binnenvaartschepen te kunnen besturen en te bemannen met goed opgeleid personeel en om zich voor te bereiden op een toekomst waar semi- en volledig automatisch varen meer en meer een deel van de vervoersprestaties zal gaan uitmaken is onderwijs het sleutelwoord. Nederland beschikt in dit verband over drie kwaliteitsvolle binnenvaartscholen, waarvan  de Maritieme Academie Harlingen (MAH) er een is. Het gaat om een van de grootste instituten voor binnenvaartopleidingen in Europa.  

Het MAH herbergt het modernste simulatorcentrum voor de binnenvaart in Europa. De leerlingen leren er levensecht varen in vaargebieden in Nederland en op de Rijn. Ook buitenlandse studenten zijn er welkom waardoor de MAH tot ver over de grenzen bekend is en waardering geniet. Het instituut biedt een opleiding aan van matroos (dekpersoneel) in de binnenvaart tot stuurman, van scheepswerktuigkundige over bouwer van pleziervaartuigen tot kapitein-ondernemer. Directeur van de MAH is Arjen Mintjes. Hij  blies deze binnenvaartschool, die op onderwijsgebied wat achterop was geraakt samen met een team enthousiaste medewerkers nieuw leven in. Mintjes kwam uit het onderwijs met een passie voor varen. In 1998 kwam hij op verzoek van de toenmalige directie een weekje een collega vervangen en zou er nooit meer weggaan. “Jonge mensen kennis en kunde bij brengen”, zag hij toen al als zijn levenstaak. Een collega-docent getuigt: “Hij was van begin af aan de juiste man op de juiste plek en heeft al zijn energie, kennis en ervaring in onze school gestoken.” Dat is Mintjes dan ook goed gelukt wat de MAH is een begrip in de binnenvaart in binnen- en buitenlans met een gedegen reputatie.

Het is dan ook geen verrassing dat Mintjes op de voorzittersstoel terechtkwam van EDINNA m het platform van 35 binnenvaartopleidingen wereldwijd. In deze hoedanigheid hield hij zich de afgelopen jaren samen met collega’s van soortgelijke opleidingsinstituten bezig met de harmonisering van de Europese opleidingseisen in de binnenvaart. Daarover overlegde geregeld met o.a. ambtenaren van de Europese Commissie en leden van het Europees Parlement, maar ook met organisaties als de CCR (Rijnvaart) en de ESO (Europese Schippersorganisatie)

Op de vraag in hoeverre deze operatie tot nu toe succesvol is geweest en welke landen voldoen al aan de nieuwe EU-richtlijn op dit vlak en hoe de implementatie tot nu toe verloopt, reageert Mijntjes met enige terughoudendheid: “Over de implementatie van de Europese Richtlijn 2017/2397 in de EU-staten die lid zijn van EDINNA ( “de belangrijkste ontwikkeling in de binnenvaart van de 50 laatste jaren”), kan ik niet tevreden zijn. Alleen Duitsland en Nederland hebben hun zaakjes helemaal op orde. In geen ander land is de implementatie tot nu toe officieel goedgekeurd. De binnenvaartscholen doen wel al het mogelijke om te voldoen aan de Europese regels en standaarden. Wij krijgen bijvoorbeeld regelmatig aanvragen uit het buitenland om praktijkexamens af te nemen volgens de nieuwe EU-regels.”

Het gevolg is volgens hem dat het EU-certificaat niet aan de leerlingen kan worden uitgereikt in landen waar de regering om welke redenen ook nog niets heeft gedaan om dit diploma de status te verlenen die het verdient. Neem nu Roemenië. In dit land was de binnenvaartschool Ceronav een van de eerste opleidingsinstituten die de lesstof volledig aanpaste aan de eisen van de nieuwe EU-richtlijn. Maar de Roemeense regering maakt geen haast om de zaak af te ronden omdat “er veel  landen zijn die evenmin het nodige hebben gedaan.” Dat geldt volgens Mintjes ook voor de Rijnpatenten: Daarvoor geeft de CCR (Centrale Commissie voor de Rijnvaart) een zogeheten “tijdelijke” Rheinstrecken-verklaring af. Hier moeten volgens hem de Europese Commissie en het Europees Parlemenrt orde op zaken stellen.

Personeelstekort  waadt als een spook door veel sectoren, ook in de binnenvaart en de zeevaart in Nederland en in heel Europa. Voor wat de MAH aangaat, heeft Mintjes een geruststellende boodschap. Die luidt dat de leerlingen die aan de MAH afstuderen verzekerd zijn van een goede baan en goed salaris. Het grote voordeel van de nieuwe EU-richtlijn is volgens Mintjes dat er nu in de EU het zelfde opleidingsniveau geldt en een gemeenschappelijk EU -vaarbewijs..

Rest nog een belangrijke ontwikkeling in de binnenvaart:  het semi- en autonoom varen, dat nu nog in de experimentele fase verkeert maar ongetwijfeld zal doorbreken. Vraag is o.a. wat dit betekent voor opleiding en opleidingseisen in vergelijking met de bestaande opleiding in de binnenvaart? Ligt hier geen taak voor de EU weggelegd? Mintjes: ”Vanuit bij ons platform aangesloten opleidingen zijn we bezig om de competenties voor het varen met alternatieve brandstoffen ( waterstof, methanol etc.) en het remote control dan wel autonoom besturen van binnenschepen te ontwerpen. De eerste blauwdrukken liggen al bij CESNI ( het EU comité voor de standaarden voor de EU binnenvaart).”