Oekraïne en het Requiem van Mozart ter nagedachtenis van hen die aanstonds moeten sterven

door Peter-Vincent Schuld

De afgelopen weken en maanden: Ik heb nachten lang honderden video’s, als het er geen duizenden zijn op de diverse mediakanalen zitten te bekijken. Onderwerp? Oekraïne en de gevechten, de verschrikkingen en de vernietigingen in dit EU-buurland.

Om het gevoel goed in te laten dalen en de beelden van al die zinloos om het leven gekomen mensen met de juiste impact van het individuele leed op mij te laten inwerken, speel ik het Requiem van Mozart af. Luid en hard. Burger of militair, de dood kent geen onderscheid.

Ook Mozart zelf mocht niet oud worden. Met slechts 35 jaar verwisselde hij het aardse voor het eeuwige. Zijn vader bracht de hoogbegaafde Mozart voor uitvoeringen naar menig Europees vorstenhuis. Maar in thuisland Oostenrijk, hij werd geboren in het Oostenrijkse Salzburg gooide ook bij Mozart een oorlog roet in het eten. De Oostenrijks-Turkse oorlog zorgden ervoor dat de adellijke hoven geen gelden meer hadden om Mozart in de paleizen en kastelen te laten optreden. De Europese aarde is doorweekt van het bloed van oorlogsgeweld met al het verdriet van dien. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat Mozart dit alles toch heeft laten doorsijpelen in de door hem gecomponeerde muziekwerken.

De hartverscheurende oorlog van vandaag in Oekraïne Als de strijkers uit het symfonisch orkest hun strijkstok over hun violen halen en de klanken snijden door de ziel voel althans ik automatisch de pijn van hen die daar het leven hebben gelaten. Elke keer weer dat de strijkstokken over de snaren van de strijkinstrumenten gaan in het Requiem van Mozart en de onontkoombare dood in oorlog een feitelijk gegeven is geworden, lijkt het wel of er met een tang een stuk uit mijn ziel wordt getrokken. Voor diegenen die dat raar vinden: Sorry dat ik een mens met gevoel ben. Het doet mijn zeer, maar mijn pijn staat in geen enkele verhouding tot het menselijk leed van burger en het opgetrommeld kanonnenvlees. Maar Oekraïne heeft het recht zich te verdedigen tegen de Russische agressie.

Bakhmut, tot 2016 Artemivsk geheten. Al lijkt het grootste deel van haar inwoners geëvacueerd, het stadje is het episch centrum waar het oorlogsgeweld in al haar wreedheid hoogtij viert. Zowel de gemeentelijke vlag in de vrolijke kleuren Roze, groen en blauw als het gemeentewapen voeren een cirkel. De cirkel van het leven? Aanvangend met de geboorte en eindigend met de dood om weer in een nieuw leven te ontspringen. Maar de cirkel in het stadswapen van Bakhmut kent een streep die dwars door de cirkel gaat. Een metaforische scheiding van de partijen of de scheidslijn tussen de partijen, een streep door de cirkel van het leven? Het leven in de meest nihilistische vorm?

De streep. Er wordt hier geen streep gezet onder de brutale en zinloze oorlog in Oekraïne, de streep vormt geen grens waar achter burgers onherroepelijk gespaard blijven. De streep staat in het stadswapen maar iedereen lijkt een eigen interpretatie aan die streep te geven. Het menselijk leven telt niet meer. Leden van de  Russische Wagner Group worden ervan verdacht dat zij in Bakhmut een gezin van acht mensen waaronder drie kinderen  in koelen bloede  hebben omgebracht. Strategisch nut? 0. Menselijkheid? 0. Moorddadig karakter? 10+.  Ik zou het niet op mijn geweten willen hebben. Maar was het niet de Wagner groep die zware misdadigers rekruteerde voor gevechten in Oekraïne. We kunnen het wenden of keren zoals we willen, maar als de Russische overheid straffen wegens onder meer levensdelicten kwijtscheldt in ruil voor het in dienst treden bij een privé-militie die nauwe banden onderhoudt met het Kremlin en dus het toetreden van moordenaars tot de strijd faciliteert dan wordt de vorm van staatsterrorisme meer en meer herkenbaar en wat nog belangrijker is, bewijsbaar. Van misdadiger tot pseudo-heroïsche seriemoordenaar, te sneuvelen met nadien een decoratie als bedankje. De wereld op zijn kop.

De paukenslagen in het Requiem van Mozart dienen ons weer even wakker te schudden. Bakhmut, gelegen aan de Bakhmutka rivier. Water is de bron van leven, de stad is de poel des doods.

De moord op het gezin haalde zelfs in Rusland het nieuws. Dat wil wat zeggen. Dat betekent ronduit dat er een verdere scheuring is tussen het Kremlin en de Wagner Group anderzijds. Dat de Russische militaire politie een reeks aanhoudingen heeft verricht en dit naar buiten heeft gebracht is geen teken van compassie naar de slachtoffers maar een signaal naar de leiding van de Wagner Group bestaande uit Jevgeni Viktorovitsj Prigozjin en Dmitri Utkin. De eerste, oud-kok van Poetin, uitte in het recente verleden al kritiek op Poetin en het Russisch leger en zijn militie gaat zijn eigen moordend gangetje. Is hij de enige die straffeloos kritiek kan uiten op Poetin?

Is Poetin dan toch die marionet aan touwtjes die door derden bediend worden?  Of gaat Poetin nu afrekenen met Prigozjin en is het publiekelijk afvallen van een enkele misdaad, die zeer waarschijnlijk door leden door de Wagner Group gepleegd werd,  slechts een ouverture in een proces van interne vijanden “kaltstellen”.  We gaan het aanstonds zien en meemaken. Maar wat walg ik van de mensheid.

Wil ik nog wel wat met dat mensdom te maken hebben? Eén kant in mij zegt “Nee, liever niet, minder en minder AUB”. Ooit zal ook ik het mensdom en dus het leven verlaten. Ooit zal de opening van het Requiem van Mozart voor mij gespeeld worden. Wanneer dat zal zijn weet niemand. We worden geboren en gaan dood, Dat is de natuur. Maar hier is een hand in de dood, een mensenhand. Hier in deze oorlog hebben mensen besloten dat zij hun vermeende aanspraken moesten laten gelden en hun vermeende doelen zouden moet bereiken met massale opoffering van mensenlevens. Voor deze verloren mensenlevens geen Requiem van Mozart.  Een lijkzak waarin hun vaak letterlijk aan flarden geschoten stoffelijke resten belanden is de waardigheid die hen wordt toebedeeld.

Vice News

Op een van de video’s die met journalistiek doel zijn gemaakt door VICE News zie ik een stoffelijk overschot van een vrouw liggen. Al blijven er voor mij veel journalistieke vragen in de reportage jammer genoeg onbeantwoord, ik mag en kan niet zeggen dat de reportage die werd gemaakt door Ben C. Salomon slecht is. Integendeel. Ik begrijp dat Ben Salomon niet elk detail die hij en zijn cameraman waarnamen gecheckt kon worden. Je zit in een oorlogssituatie en dan is het lastig werken. Het wordt mij dus niet echt duidelijk hoe deze vrouw uit het leven is gerukt en wie de daders zijn die verantwoordelijk zijn voor haar naar alle waarschijnlijkheid onnatuurlijke dood. Ze ligt daar. Haar lichaam is nog niet geborgen. Ik weet niet hoe lang ze daar al ligt. Het gezicht en haar ledematen zijn niet waar te nemen. Ik kan de verkleuring van het lichaam niet waarnemen, ik zie niet of er al een gevorderde staat van ontbinding aan de orde is. Ik kan de buitentemperatuur niet vaststellen en zodoende de eventuele vertraging van de staat van ontbinding van het lichaam niet berekenen Feitelijk moet ik aannemen, aan de hand van haar kleding dat het een vrouw is. Een exemplarisch voorbeeld van mensen die vorig jaar om deze tijd nog het leven leefden en na een beslissing op politiek niveau in Moskou werden overgeleverd aan de ongenadigheid van het oorlogsinstrumentarium en zij  die dit instrumentarium bedienen en afvuren. Niks rust in vrede, deze mevrouw had gewoon nog van haar leven kunnen genieten, en zij die van haar hielden ook. Nodeloos, zinloos, verspilling van menselijk leven dat we zo hoog achten.

De reportage van Vice News is een journalistieke symfonie van Mozart-kwaliteit uitgevoerd door collega’s die het vak beheersen.

U kunt onder de volgende link de reportage terugvinden.

(319) The Battle for Bakhmut – YouTube

Op de golven van de gedragen zang in het Requiem van Mozart worden de slachtoffers niet ter aarde besteld. Zij die de slachtoffers niet kennen en via de beelden de mensen voor de eerste keer, en dan reeds in overleden staat, leren “kennen” zijn slechts in staat te voorzien in een waardig “vaarwel”. Gezegd moet worden dat de Oekraïense autoriteiten, voor zover ik het kan vaststellen wel met piëteit omgaan met de slachtoffers onder burgers, eigen troepen en de lijken van de vijand. Maar de lijken zijn wel inzet van ruilhandel. Mondjesmaat en in alle discretie wisselen de Russen en de Oekraïners stoffelijke resten van hun omgekomen militairen uit met bijstand van het Internationale Rode Kruis. Getallen zijn amper of niet te verifiëren. De aantallen moeten onvoorstelbaar zijn aan beide kanten.

In Moskou en Volgograd rukken de ambulances nog steeds uit voor als er een individu in nood is, die zelfde overheid neemt in haar buurland levens als ware het inwisselbare handelswaar.

Al hoewel ik qua beeld op mijn netvlies echt wel wat gewend ben en ik het aanzicht van de dood niet schuw, ook niet als het lichaam zich niet meer een een “toonbare” staat bevindt, raken mij de beelden wel van al die stoffelijke overschotten die onherkenbaar verminkt zijn door desintegratie van het lichaam of het natuurlijke proces van ontbinding.

We hadden het net over drie kinderen die in Bakhmut zijn vermoord. In alle menselijkheid zeg ik “walgelijk”. Maar ik realiseer mijzelf tegelijkertijd dat iedereen die er thans rustig op los moordt ooit zelf ook ter wereld is gekomen en als een pasgeborene de woorden “”oh wat lief”, “wat is het een schatje” en  “wat een lief snoetje” kreeg toebedeeld.

Zie het nu moorden, plunderen of het bevel daartoe geven. Misschien is mijn cynisme naar de mensheid en de menselijkheid wel een van de redenen waarom ik niet aan die verdomde baby-verheerlijking meedoe en nooit heb gedaan. My ass, eerst zien wat er uit voortkomt. Voor mij is een baby net zoiets als een cavia.

Woorden zijn woorden, leeg en vaak inhoudsloos, elke visie op termijn ontbrekend. Ondanks mijn cynisme en wantrouwen jegens de mens, al is het een cavia of kind, zal ik in voorkomend geval de eerste zijn in geval van een incident dat leven te redden. Daar is mijn streep in de voornoemde cirkel. Ik ben cynisch geworden, maar niet liefdeloos. Opdat er geen Requiem van Mozart gespeeld hoeft te worden.

Ik verzeker u, als we dit bloedbad niet snel middels een militaire overwinning van Oekraïne of door onderhandelingen tot een einde brengen dan slaan we een deur open. Een deur van een ruimte waar zich spreekwoordelijk amper zuurstof bevindt maar waar het wel brandt. Je doet de deur open en de toevoer van zuurstof en de vrijkomende gassen zorgen voor een helse explosie van vuur die zich naar buiten keert en alles meezuigt op haar vernietigende weg. Daarom dat brandweerlieden altijd uitkijken voordat ze een deur openen bij een brand, afstand houden en brandslangen in de hand hebben om een backdraft, zoals dit in vaktermen heet te voorkomen. Maar zo is de situatie in Oekraïne eveneens. Achter elke politieke deur brandt het met weinig zuurstof en stapelen de brandbare gassen zich op.

Diplomatiek blussen van de enorme brand die we een oorlog noemen lijkt op dit moment onbegonnen werk. Intussen lijdt en bloedt de burgerbevolking. Mijn hart bloedt ook, maar wat is mijn bloedend hart in vergelijking tot de bloedende harten die nooit meer zullen kloppen of die nu de pijn voelen van het verlies?

Een oorlog is altijd vuil, de menselijke waardigheid zal altijd aangetast worden, dat is het kenmerk van een oorlog, ook al heeft een oorlog soms enig nut, zo niet in dit geval overigens en ter verduidelijking.
De dynamiek van de dag, de voortschrijdende ontwikkelingen  leren en waar nodig bevestigen dat het Kremlin, zo nodig met gezichtsverlies deze oorlog acuut moet staken.

We gaan een nieuw jaar in. 2023. U en ik weten nu al met zekerheid te stellen dat er in 2023 mensen de 31e december niet gaan halen en zeker niet in Oekraïne. Wellicht is het op 1 januari even over twaalven na middernacht al afgelopen. Onherroepelijk dood. Mensen die nu nog hopen op een nieuw en voorspoedig  jaar. Ik vrees met grote vrezen. In alle cynisme, maar uit medemenselijkheid spreek ik nu reeds een “in memoriam” uit, proactief maar niet minder oprecht.  Zachtjes klinken de eerste klanken van Mozart’s Requiem ter aankomende gedachtenis hen die  trein des doods te wachten staat die te vroeg het levensstation zal gaan aan doen om het leven weg te voeren over een onbekend spoor naar ergens of nergens. In mijn hoofd speelt het slotakkoord van het Requiem van Mozart. Ik zou liegen als ik zou zeggen dat ik geen brok in mijn keel heb.

Ave Verum Corpus

Namens de gehele redactie wensen wij u een beheersbaar 2023 toe ……..