Op reis met “no stress” asociaal? Premiers zoals Rutte en De Croo, die zijn pas asociaal!

door Koos van Houdt

Natuurlijk, er zijn overal nog mensen die in de plaats van hun geboorte opgroeien, leven, uitgaan en uiteindelijk sterven. Voor hen maakt het niet zoveel uit of je nu ‘asociaal’ wordt genoemd, wanneer je op dit moment de auto, de trein of het vliegtuig pakt.

Het woord ‘asociaal’ werd donderdagavond door de Nederlandse premier Mark Rutte in de mond genomen. We zullen maar zeggen dat hij moe was na een hele dag soebatten in de Tweede Kamer over een niet al te liberaal klinkend voorstel inzake een avondklok en daarna nog eens uren achter het beeldscherm voor overleg met zijn collega’s in de Europese Raad.
Je zou haast zeggen dat hij wel instemt met geluiden om de grenzen tussen de lidstaten van de Europese Unie dicht te gooien. Hoewel de betonblokken in Baarle-Nassau en Baarle-Hertog van vorig voorjaar niet voor herhaling vatbaar zijn. Die houden dan ook al helemaal het virus niet tegen.

Maar niets van dit alles. Informeel hoor je van alles over regeringsleiders die voorstander zouden zijn van het dicht gooien van de grenzen tussen lidstaten. Maar dan is het donderdagavond en dan spreken de regeringsleiders elkaar. Hun refrein: het virus kent geen grenzen, Schengen moet gewoon blijven bestaan. Wie er iets zinnigs over heeft te zeggen kan dat ook tot 15 maart officieel melden bij de Europese Commissie. Die schrijft daarna dergelijke gedachten en ideeën verder op.

Maar ook dat blijkt dan weer niet juist. Althans niet voor de Belgen, wier premier slechts vanuit het ene eind van de Wetstraat in Brussel (Europagebouw) naar het andere eind (Belgische federale regering) hoeft reizen. Zo’n Alexander de Croo, ook liberaal naar eigen zeggen, geeft een eigen draai aan de besluiten. Van de gastheer van de Europese Unie zou je meer respect voor de besluiten mogen verwachten. Toch besluit hij voor eigen land wel tot een reisverbod.

Hoe moet voorzitter Charles Michel van de Europese Raad nu aan zijn frisse neus in het Brusselse Jubelpark geraken? Liberaal? Het heeft in ieder geval weinig te maken met wat de Europese voorman van de liberalen, de Franse president Emmanuel Macron altijd roept over Europese soevereiniteit.

De rest van de Europese Unie volgt De Croo dan ook niet. We zouden ook onszelf in de vingers snijden in plaats van in de arm prikken, wanneer we dat zouden doen. Want het ontwikkelen en produceren van vaccins is volledig een zaak geworden, die in handen is van de Europese Commissie. Met instemming van alle lidstaten. Mark Rutte incluis. Maar die spreekt daar in Den Haag nooit over. Ook dat is asociaal.

Want daardoor letten we in Nederland dezer dagen vooral op de Belastingdienst en het ministerie van sociale zaken. Nederlandse bestuurders en ambtenaren zijn niet op de goede weg? In politiek opzicht is het kabinet erover gevallen. De Rutte-doctrine staat daarbij opeens in het centrum van de aandacht.

Welnu, door dat zwijgen van Mark stond die Rutte-doctrine kennelijk ook de bureaucratie op het ministerie van volksgezondheid in de weg. Daardoor is ook het ministerie van volksgezondheid door de mand gevallen. Al in juni vorig jaar had aangesloten kunnen worden bij het Europese beleid inzake vaccinaties. Het kabinet, Mark Rutte, Hugo de Jonge, Stef Blok, iedereen die daar in het kabinet in Den Haag een beetje toe deed, zweeg daarover. Op dit punt hebben we zelfs de Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP) niet gehoord.

Het ligt nog vers in het geheugen. Nederland werd zo het lachertje van de Europese Unie doordat het veel later dan alle andere lidstaten uit de startblokken kwam met vaccineren. We moesten zorgvuldig handelen en alles goed organiseren, zo klonk de verdediging van minister De Jonge. Aan het eind zul je zien dat ‘we’ het helemaal niet zo gek hebben gedaan, werd gezegd.

Dinsdag was er een debat over in het Europees Parlement. Donderdagavond weer een overleg van de regeringsleiders. Ze bespraken de voortgang van het vaccinatieprogramma en de steun voor een wereldwijde aanpak. Daarbij wordt nadrukkelijk verwezen naar een beleidsnota van de Europese Commissie van juni 2020. Daar staat alles in.

Deskundige ambtenaren op het ministerie van volksgezondheid hadden het heldere stuk van tien pagina’s in een half uur kunnen lezen. Ze zouden dan maandenlang de tijd hebben gehad om zich voor te bereiden op de komst van het vaccin en hebben kunnen inspelen op de Europese prioriteiten voor het vaccinatieprogramma. Nederland zou niet sneller dan andere lidstaten kunnen beginnen. In deze lidstaat zou dan wel de afspraak van de regeringsleiders nagekomen zijn. Die besloten tijdens eerder overleg op 11 december, toen de goedkeuring van vaccins aanstaande was, om nog voor de jaarwisseling gezamenlijk met vaccineren te beginnen.

Nederland viel opzichtig uit de boot. Waardoor kwam dat? De Europese Raad besloot op 11 december ook tot oprichting van de Europese Gezondheidsunie. Dat is op zichzelf maar een naampje. De gedachte erachter is echter voor veel lidstaten een geruststelling. Vooral de lidstaten uit Midden-Europa en in het zuiden van de Europese Unie hebben hun eigen gezondheidszorg nog lang niet op een peil die bij ons normaal wordt geacht. Voor hen is het een hele zorg minder, dat de Europese Commissie op belangrijke onderdelen van de volksgezondheid nu gezamenlijk beleid kan ontwikkelen.

Maar ook in Nederland trekken de gezichten van Kuipers, Gommers en Van Dissel zorgelijk in de bestaande pandemie. Houdt ons eigen, wereldwijd als top bekend staande, stelsel het wel? Maar in politiek en ambtelijk Den Haag is en wordt ook op dit punt vooral naar de eigen navel gestaard. Hoezo, Europese samenwerking? En hoe zo meebetalen aan Europese donaties voor het snel leveren van vaccins aan minder bedeelde landen elders in de wereld?

In het Europese verdrag staat volksgezondheid als nationaal beleidsterrein genoteerd. In de aanloop naar de Europese Raad van 11 december schreef het kabinet daarom aan de Tweede Kamer dat Nederland geen voorstander is van deze gezondheidsunie. Maar de vraag rijst wat Mark Rutte daarover inbrengt in bijeenkomsten als die van gisteravond van de regeringsleiders. In ieder geval is de geboorte van de Europese Gezondheidsunie officieel gemeld. Door niemand minder dan de Duitse bondskanselier Angela Merkel. We schreven er in Facts Found al eerder over.

Steeds duidelijker werd dat Mark Rutte in Brussel vaak andere dingen voor zijn verantwoording neemt dan dat hij in de Tweede Kamer zegt en belooft. Maar op de ministeries lopen de ambtenaren zo voortdurend achter de feiten aan. We hoeven de geschiedenis van het afgelopen jaar over de bestrijding van de pandemie maar globaal door te nemen om te zien, wat dat voor gevolgen heeft gehad.

In de eerste fase in voorjaar 2020 rezen de problemen rond het inkopen van beschermingsmiddelen en mondkapjes de pan uit. Goede Europese samenwerking ging zodoende aanvankelijk aan ons land voorbij. Nederland vertrouwde op een in alle haast opgezet stelsel van nationale centrale inkoop door het ministerie. De gevolgen daarvan staan nog steeds op het netvlies.

In het najaar viel vooral op dat Nederland maar mondjesmaat meedeed aan afspraken over het vrij verkeer van personen binnen de Europese Unie in tijden van lockdown. Nederland sloot zodoende de eigen grenzen steviger dan nodig was. Ons land miste de boot als het ging om erkenning van wederzijdse testresultaten en het instellen van regels inzake quarantaine. De Europese Unie was ineens weer ‘buitenland’ geworden.

Daarom was het donderdagavond laat een hele gebeurtenis uit de mond van Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie en arts van beroep, een college te kunnen aanhoren over de wijze waarop het virus zich verspreidt en hoe het kan muteren. In ieder geval spelen de grenzen tussen de lidstaten daarin geen rol. Sterker nog, in de afgelopen twintig jaar is het grensverkeer langs deze lidstaatgrenzen zo toegenomen, dat (moeilijk woord) ‘epidemiologisch’ het virus langs deze grenzen ongeveer dezelfde is en dat de verschillen binnen de lidstaten vaak veel groter zijn.

De regeringsleiders, inclusief Mark Rutte, trokken daarom nog maar eens de conclusie dat de ruimte voor vrij verkeer van personen in het kader van ‘Schengen’ eerder sterker moet worden. Maatregelen inzake testen, onderzoeken van ‘positieve testen’, reisbeperkingen en regels voor quarantaine moeten daarom nog veel meer Europees op elkaar worden afgestemd. Mensen in politiek Den Haag: horen jullie nu ook echt wat Mark Rutte namens jullie en voor ons allen Europees afspreekt!

Hoe dan ook, dat vaccinatiepaspoort of vaccinatiecertificaat komt er. Ook al hoorde u donderdagavond van collega’s dat het niet zo is. Sterker nog: velen van ons hebben al jarenlang zo’n geel boekje waarin vaccinaties worden genoteerd en bijgehouden. Dat blijft zo. Waar onze hardwerkende leiders aan de top nog niet uit waren, was de vraag welke verdere rechten aan dit gele boekje ontleend kunnen worden in tijden van corona. Maar dat is een kwestie van tijd, zo konden we optekenen uit de mond van ‘Tante Ushi’ en ‘Oompje Charles’ (Michel, voorzitter der regeringsleiders).

Ondertussen werkte de Europese Commissie op basis van een door alle lidstaten onderschreven beleid aan het goedkeuren en inkopen van voldoende vaccins. Wanneer Nederland tijdig had ingehaakt hadden we nu geen debat gehad over de vraag, wie het eerst gevaccineerd zou moeten en kunnen worden.

Ook zouden we onmiddellijk de paragraaf in het hoofd hebben gehad waarin de Europese Unie wereldwijd de verspreiding van vaccins en de organisatie van vaccinatieprogramma’s met miljarden ondersteund. Daar betalen u en ik via de belasting gewoon eerlijk aan bij. Het Europees Parlement heeft zich daarover dinsdag tevreden uitgesproken.

En dan nog even dit. In de Nederlandse kranten stond zaterdagmorgen een dreigende tekst van de rijksoverheid. Alsof het de gewoonste zaak van de wereld was dat het kabinet in demissionaire staat een avondklok had ingesteld. Niets over de twijfels en de afwegingen die in de Tweede Kamer te horen waren. Allemaal alleen om toch ‘samen’ corona te bestrijden. Dit soort rare combinaties in taal hoorden we al vaker. Zoals deze: ‘Blijf thuis, laat je testen’. Het bijbehorende testmateriaal werd niet geleverd. Daarvoor moet je dan toch echt je huis uit. Je zou wensen dat die zogenaamde spindoctors bij de overheid er zelf nu eens het zwijgen toe doen. Wij van de media weten u heus wel te bereiken met het echte nieuws.

Ondertussen dringen u en ik gewoon voor bij de vaccinaties. Als we de kans krijgen. Vraag het maar eens aan de huisarts. Hoe eerder die spuit in onze arm zit, hoe beter nietwaar. Anderen kunnen nog wel even wachten……