Terugkijken naar EU Klokkenluider Paul van Buitenen en vooruitkijken naar de toekomst

door Peter-Vincent Schuld

Een mening hebben is goed. Ergens over denken is goed. Maar elke mening wordt samengesteld uit dingen die we te horen krijgen. De waarheid, een deel van de waarheid en soms pure fictie. Daarom is het altijd goed om je eigen mening kritisch te blijven toetsen. Feitelijke kennis tot je te nemen. Je eigen mening herzien is niet het zelfde als met alle winden mee waaien. Deze redenatie gaat ook op voor de polemiek rond de Europese Unie. Een polemiek die thans hoogtij viert met de komende Europese verkiezingen in aantocht. Zijn er middenwegen om de voor- en tegenstanders van de Europese Unie tot elkaar te brengen? Blijven we scherp en vijandig tegenover elkaar staan of gaan we inhoudelijk kijken hoe we zaken kunnen verbeteren. Ik heb de waarheid niet in pacht. Ik kan u alleen zaken duiden op basis van feiten en zorgvuldig vastgestelde waarnemingen. Ik wil u geen mening opdringen. Dat recht heb ik niet en dat recht eigen ik mij dus ook niet toe.

.
In 1999 voltrok zich in Brussel een schouwspel dat nog nooit vertoond was. De Nederlandse EU-ambtenaar Paul van Buitenen legde een serie schandalen bloot over misbruik van publieke gelden en nepotisme binnen de destijds zetelende Europese Commissie onder voorzitterschap van de Luxemburger Jacques Santer. Met als meest in het oog springende een zaak van bewezen fraude door Edith Cresson, oud-premier van Frankrijk en toen lid van de Commissie. Zij schoof vanuit haar eigen portefeuille voor wetenschappelijk en technologisch onderzoek een subsidie aan haar tandarts thuis, die daarvoor een onderzoek moest doen, waarvoor hij niet was gekwalificeerd.

.

Niet de Nederlandse journalistiek pakte als eerste het verhaal op, de hoofdredacties van de diverse landelijke media hadden niks met Brussel, nee het verhaal werd opgepikt door de Duitse pers en met name door het weekblad Der Stern onder de bezielende inspanning van de Nederlandse onvolprezen onderzoeksjournalist Albert Eikenaar.Een Nederlandse senior-journalist van de oude stiel, die hoor  wederhoor en toetsing aan de dag legde en zijn thuis vond als correspondent voor Nederland, België en de EU bij Der Stern.

Met Paul van Buitenen als klokkenluider, die de wantoestanden in Brussel binnen de Europese Commissie niet meer met zijn geweten kon verenigen ging het Duitse weekblad Stern over tot publicatie. Uw destijds nog louter als fotojournalist en “fixer / researcher” actief zijnde verslaggever draaide op volle toeren mee in de onthullingen die hun weerga niet kenden en welke uiteindelijk hebben geleid tot het aftreden van de voltallige Europese Commissie.

Contracten werden aan bevriende ondernemers gegund, vriendjespolitiek alom. Brussel was een slangenkuil. Europa was in rep en roer en de Nederlandse media hobbelden er maar wat stilletjes achteraan. Aan het Nederlands perskorps lag het niet, aan de hoofd- en buitenlandredacties des te meer.

Paul van Buitenen werd het werken binnen de Europese Commissie als ambtenaar onmogelijk gemaakt. Hij werd voorwerp van tegenwerking, hoon, spot en laster, terwijl we in feite alleen maar te maken hadden met een door en door integere eenling wiens geweten opspeelde. Paul van Buitenen was en is geen opportunist. Hij voelde zich gesterkt door zijn geloof en zijn gevoel voor rechtvaardigheid. Een Don Quichotte die vocht tegen daadwerkelijke onoorbare praktijken. Paul van Buitenen stond, ondanks de steun die hij van diverse parlementariërs ondervond relatief en betrekkelijk alleen. Paul van Buitenen was en is geen flitsende orator, eerder een wat stoffig en degelijk boekhouderstype zonder politiek charisma, maar zijn missie loog er niet om en was ook niet minder inhoudelijk en feitelijk.

Paul van Buitenen ging het gevecht aan met de Europese instituties en legde zijn memoires en bevindingen vast in een paar boeken. Na een kortstondige carrière als volksvertegenwoordiger in het Europees Parlement keerde Paul terug naar zijn habitat van origine, Breda. Tot op de dag van vandaag vecht hij tegen een in zijn ogen oneerlijke overheid en heeft thans zijn pijlen gericht op de nasleep en de waarheidsvinding inzake de vuurwerkramp in Enschede waarbij 21 doden vielen en de gerechtelijke onderzoeken naar de ramp hiaten, tegenstrijdigheden en onwaarheden vertoonden.

In plaats van dat we deze man een podium boden om zijn bevindingen met de wereld te delen, zijn de media en Paul van elkaar vervreemd geraakt. Misschien wel door het rechtlijnige en vasthoudende karakter van Paul van Buitenen. Maar wat is er mis met een vasthoudend en een door en door integer mens?

.

Nu zou je denken dat Paul van Buitenen zijn buik vol heeft van de Europese Unie en terecht is gekomen in het kamp van de “Nexiteers”. Niks is minder waar. Paul van Buitenen gelooft nog steeds in een goed werkende Europese Unie met oog voor de belangen van de burger en de mogelijkheid tot het correct besteden van onder meer belastinggelden afkomstig van afdrachten door de lidstaten.

.

Maar waar is het misgegaan? Hoe is de Europese Unie als instituut zover verwijderd geraakt van de harten van de Europese ingezetenen? Bij het stellen van deze vraag regent het antwoorden. Het ene antwoord is simpel, het andere antwoord is gecompliceerd. Het lijkt erop dat Nederland, ooit een van de grondleggers van de Europese Unie, een bevolking heeft die op dit moment haar stem neigt te geven aan partijen die een uittreding van Nederland uit de EU voorstaan. De stem van de EU-haters klinkt hard en luid. Ja Europese politiek moet je met een kritisch oog volgen, de Europese beleidsmakers moet je eveneens kritisch toetsen.

.
Nadat de Europese Commissie onder leiding van Jacques Santer was afgetreden trad er een nieuwe commissie aan onder de bezielende leiding van de italiaan Romano Prodi. Frits Bolkenstein werd de Nederlandse Eurocommissaris. Vrijwel acuut na het aantreden van Romano Prodi in de herfst van 1999 werd de cultuur binnen de Europese commissie een stuk transparanter. Dat moest ook. Immers de toetreding van nieuwe lidstaten diende breed gedragen te worden door de ingezetenen van de Europese lidstaten, dit alles onder de verantwoordelijkheid van toenmalig EU Commissaris bevoegd voor de uitbreiding, de Duitser Günter Verheugen.

Het was ook voelbaar dat de communicatieve sfeer in Brussel verbeterde. Prodi investeerde veel in de relaties met de media en je kreeg een steeds beter zich op wat er gebeurde en hoe het Brussels apparaat functioneerde. Helaas was Prodi zelf tijdens zijn vele persconferenties vaak maar heel matig verstaanbaar, omdat hij buiten het Italiaans weinig andere Europese talen sprak. Ook in de omgang met journalisten vond er een ware cultuuromslag plaats die zich misschien nog wel laat illustreren door een onschuldig incidentje. Uw verslaggever was er zelf 1 op 1 bij betrokken tijdens de zogeheten informele Ecofin, de top van de ministers van Financiën van de EU in de nazomer van het jaar 2000 in Versailles onder het Franse voorzitterschap.

.

Ik werd in de vroege ochtend door de Franse autoriteiten bij mijn hotel in Versailles afgehaald om een informeel samenzijn op de zondagochtend te fotograferen. Op het zwaar beveiligde terrein sta ik tussen alle ministers en enkele bankiers wat plaatjes te schieten en met mijn gebruikelijke onschuldige lompheid stootte ik met mijn telelens tegen het hoofd van de niet al te grote Romano Prodi. Nog voordat de bodyguards van de EU mij het werken onmogelijk hadden kunnen maken, waren Prodi en ik verwikkeld in een hartelijk wederzijds mea culpa, handen schuddend, een hand op de schouder, een en al wederzijds begrip en ik had mijn foto’s. Mijn dag kon niet meer stuk.
Het nieuws uit Europa werd belangrijker en belangrijker.

.

Echter de hoofdredacties van de Nederlandse media, op die van de NOS en RTL en NRC na gingen in rap tempo bezuinigen op verslaggeving vanuit Brussel waardoor de burger steeds minder correcte informatie kreeg aangeboden. Hoe wil je dan dat de burger een mening vormt of sowieso informatie aangereikt krijgt over wat er zich in Brussel afspeelt bezijden crisissituaties waar iedereen als vliegen op een pot honing afkomt.

Zo werd de kloof tussen de Nederlandse burger en Brussel groter en groter en die achterstand haal je niet in met het inzetten van gewiekste spindoctors en campagnestrategen.

.

Hierover is veel onderzoek gedaan door het Sociaal en Cultureel Planbureau. Het SCP zocht uit dat zo ongeveer vanaf de verkiezingen van 2009 de belangstelling van de pers wat beter begon te worden. Alleen de nationale televisie loopt achter. Je ziet bij de NPO dat ze telkens beginnen waar gewone mensen allang alles van weten. Die mensen willen gewoon informatie over de actueel spelende thema’s en niet altijd maar weer over de vraag wat de Europese Unie nu eigenlijk is.

.

Je kon aan het begin van deze eeuw al aanvoelen dat Jean-Claude Juncker, destijds nog in functie van premier en minister van Financiën van Luxemburg in aanmerking zou kunnen gaan komen voor een leidende functie binnen de Europese Commissie. Maar wie is die Jean Claude Juncker? Het is een politicus van Christen-Democratische huize.
Een man met een uiterst aimabel karakter, toegankelijk en bovenal hyperintelligent. Een man die uiteindelijk echt niet het belang van de burger zal verkwanselen ten faveure van zijn eigen positie. Juncker is een denker, een strateeg.

Het “framen” en “shamen” van Juncker omwille van zijn vermeend alcoholgebruik staat volstrekt los van zijn inhoudelijk functioneren. Juncker wankelt vaak niet vanwege dronkenschap, maar vanwege verklaarbare rugklachten. Zou u het fair vinden als u zelf zou kampen met ernstige gezondheidsklachten, een publieke functie vervult en overal wordt weggezet als een dronkaard?

.

Maar veel mensen begrijpen dat onderscheid niet. Bovendien is de gezondheid van Juncker niet opperbest. De man heeft zijn beste jaren van zijn leven al rokend en besturend ten dienste gesteld van de publieke zaak, terwijl een man als Juncker met zijn staat van dienst en zijn intelligentie met het grootste gemak een betrekking in de betrekkelijke luwte en een salariëring in meervoud had kunnen verwerven in bijvoorbeeld het Luxemburgse bankwezen. Hij koos voor de publieke zaak wetende dat de speren met weerhaken vanuit de altijd kritische publieke opinie hem ten deel zouden vallen.

.

Het is erg goedkoop om altijd maar persoonlijk af te geven op bestuurders, of dit nu leden van een nationaal kabinet zijn of leden van een Europese Commissie. Op hun openbaar functioneren als ambtsbekleders mag je kritiek hebben en wij als journalisten moeten ze ook kritisch volgen. Immers de journalistiek is en blijft de waakhond van de democratie. Maar we moeten ook de moed hebben om tegen onze lezers en kijkers te zeggen van “lieve mensen, het beeld dat u heeft of aangepraat wordt komt niet overeen met de werkelijkheid”.

.

Hoeveel kritiek de Nederlandse premier Rutte ook te verduren heeft, los van het feit of de kritiek die hem ten deel valt al dan niet terecht is. Deze week scoorde Rutte een punt door Thierry Baudet van het Forum voor Democratie te confronteren met het harde feit dat een Nexit, een uittreding van Nederland uit de EU desastreus is voor de economie van Nederland.Ook binnen het FvD lijken de meningen over een uittreding verdeeld.

.

Als er zaken zijn die binnen de Europese Unie anders moeten, dat er opnieuw meer transparantie moet komen, en het democratisch gehalte van de Europese instellingen verbeterd moet worden, dan moet je vooral betrokken blijven en je zegje kunnen blijven doen. Dat kan alleen maar als Nederland lid blijft van de Europese Unie. Bij uittreding is Nederland zijn positie als logistiek centrum van Europa met de Haven van Rotterdam voorop acuut kwijt, een gigantisch banenverlies tot gevolg en een malaise van ongekende aard. Een nieuwe economische depressie zoals we die kennen uit de jaren twintig van de vorige eeuw ligt dan op de loer.

.

Ook als we geen lid zijn van de Europese Unie zullen we net zoals Zwitserland, Liechtenstein, Andorra, Noorwegen en IJsland gehouden zijn om handelsrelaties te onderhouden met andere Europese landen en dus met de Europese Unie. Denk niet dat onder meer Zwitserland en Noorwegen vrij zijn van Europese wetten. Integendeel, zelfs als niet-leden, al dan niet lid van de EFTA (European Free Trade Association) hebben deze landen financieel-economische afspraken met de Europese Unie. Dat heeft voor deze landen tot gevolg dat ze op zijn minst een deel van de Europese wetgeving hebben moeten overnemen ter bescherming van de economische belangen van hun ingezetenen. En ze zitten niet (meer) aan de tafels waar de besluiten vallen over deze regels.

.

Europese mechanismen, de juridische realiteit laten zich niet vertalen middels een verkiezingsmanifest. Een complex geheel van afspraken en verdragen vergen eerder boekenkasten vol dan een paar A4-tjes.

En weet, stemmen kunt u elke 5 jaar.