Timmermans wil genetisch gemanipuleerd voedsel sneller door onze strot

door Jan Schils

Brussel – Vicevoorzitter van de Europese Commissie en EU-klimaatpaus Frans Timmermans is weer eens op pad. Deze keer als einzelgänger op het vlak van genetische manipulatie.  Hij zit als een ware inbreker te morrelen aan het slot van de (gelukkig) nog goed gesloten deur naar nieuwe (al dan niet omstreden) veredelingstechnieken in Europa, ook al is hij voor deze materie helemaal niet bevoegd. Dat zijn twee andere collega’s in de Commissie wel, maar daar trekt de klimaatgoeroe zich ook deze keer geen barst aan. Als eerste plaatsvervanger van Commissievoorzitter Frau Ursula Von der Leyen staat hij op zijn streep. Ursula zelf zwijgt en laat hem begaan.

De Europese Commissie wordt intussen door critici verweten dat ze alleen oog heeft voor de biotechnologie-industrie. Volgens EU-milieucommissaris Kyriakides is er nog geen besluit van de Europese Commissie om nieuwe veredelingstechnieken toe te staan. Enkele Europese instituten doen nog onderzoek naar nieuwe veredelingstechnieken, waaronder het Europese Voedselagentschap (EFSA).

Maar Timmermans wil haast maken. Eerder ging hij al verschillende keren ongevraagd op de stoel zitten van zijn Poolse collega en landbouwcommissaris Wojchiekowskie om de hervorming van het Europese landbouwbeleid naar zijn hand te zetten. Hij slaagde daarin gedeeltelijk met linkse en groene steun want gedurende de komende hervormingsperiode van de Europese landbouw van 2023 tot en met 2027 moeten de boeren in Europa heel wat van hun productiegrond inleveren voor meer natuur en biologische landbouw. Maar gelukkig voor de Europese boeren slaagde hij niet in zijn opzet om het systeem van de inkomenssteun, dat voor miljoenen boeren in Europa het vangnet vormt om niet financieel kopje onder te gaan, uit te hollen of af te schaffen.

Daardoor dreigt de voedselproductie in Europa, zeker als het weer tegenzit (zoals de klimaatpaus als eerste zou moeten weten), te verminderen in een tijd dat internationale organisaties waarschuwen voor voedseltekorten en hongersnoden in de nabije toekomst. Maar dat zal Timmermans worst wezen. Dan voert de Europese Unie toch gewoon massaal voedsel in, luidt zijn mening, wat de stichters van de Unie destijds juist ten koste van alles wilden voorkomen. (Daarbij laten we de importen van voedsel, groenten en fruit, die we als  eigenlijk niet nodig hebben maar die het gevolg zijn van handelsakkoorden buiten beschouwing).

Timmermans wil het slot naar nieuwe veredelingstechnieken liever gisteren dan vandaag kraken, omdat hij genetische modificatie (lees: manipulatie) een absolute must acht zonder op dat gebied veel af te weten. Deze veredelingstechnieken zijn volgens hem “onontbeerlijk” om zijn Farm tot Fork strategie, en daarmee de Green Deal, te laten slagen. Timmermans loopt daarmee niet alleen vooruit op het collegiaal te nemen besluit van de Europese Commissie als geheel, die daarover nog geen voorstel aan de lidstaten heeft gedaan, laat staan een standpunt heeft bepaald. Hij negeert ook straal het standpunt daarover dat het Europese Hof van Justitie drie jaar geleden heeft ingenomen.

Genetische modificatie is al sinds het begin van deze eeuw (2001) in Europa aan strenge voorwaarden onderworpen. Dat heeft ertoe geleid dat alleen grote en vooral kapitaalkrachtige bedrijven heelhuids de toelatingsprocedure overleefden met als gevolg dat de teelt van genetisch gewijzigde gewassen in de EU, vergeleken met bijvoorbeeld de VS, tot nu toe op zeer beperkte schaal wordt toegelaten. Het gaat om een principiële kwestie, waarover door wetenschappers verschillend wordt gedacht, terwijl politici, die doorgaans nauwelijks weten waarover het gaat, alleen oog hebben voor de financiële- en handelsbelangen.

De wetenschap heeft na het arrest van het EU-Hof  niet gewacht met de ontwikkeling van nieuwe- en vooral eenvoudiger en preciezer technieken, waarmee eigenschappen binnen de soort versneld kunnen worden aangebracht. Een voorbeeld hiervan is de  toepassing van CRISPR-Cas. Daarbij gaat het om techniek waarmee heel precies genen kunnen worden weggeknipt en vervangen worden door andere, m.a.w. een soort copy-paste mogelijkheid voor het DNA. Deze techniek staat nog wel in de kinderschoenen, maar ze lijkt de mogelijkheid te bieden om de bouwtekening van alle levensvormen op aarde te herschrijven. Zo is in het uiteindelijke gewas is niet meer waar te nemen dat het een kruisingsproduct betreft, waarin een nieuwe veredelingstechniek is toegepast. In juli 2018 bepaalde het Europese Hof van Justitie dat dit soort nieuwe veredelingstechnieken onder de zelfde strenge voorwaarden als waartoe in 2001 werd besloten, moesten vallen. Gevolg van dit arrest was dat het gebruik van deze nieuwe technieken in de praktijk nauwelijks toe te passen was in de EU. Veredelingsbedrijven verschoven naar aanleiding van de uitspraak een deel van hun activiteiten naar het buitenland.

Timmermans ziet de bui al hangen en waarschuwt, niet zonder bangmakerij op de achtergrond, om het wereldvoedselsysteem “toekomstbestendig” te maken. Daarbij hoort een betere inpassing in de natuur en de natuurlijke omgeving, maar ook gebruikmaking van nieuwe technologieën en innovatie. “We moeten ook heel voorzichtig zijn met het inkomen van boeren, dat in veel lidstaten onder druk staat”, waarschuwt de man die tevergeefs trachtte de inkomenssteun voor de boeren in Europa te schrappen dan wel fors te korten.

Timmermans beweert dat bewezen is, dat planten die met nieuwe genetische technieken zijn veredeld (gemanipuleerd) kunnen bijdragen aan de doelstelling van de Boer-tot-Bordstrategie. Hij bedoelt daarmee een verhoogde weerstand van planten tegen plagen en ziektes en tegen klimaatverandering of droogte. De veredelde gewassen zouden ook minder kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen nodig hebben. “De dialoog over nieuwe veredelingstechnieken moet op wetenschappelijke gronden gebaseerd zijn en moet voor iedereen inzichtelijk zijn”, laat hij zich ontvallen. Zou dat kunnen betekenen, dat hij zich toch wat gematigd wil opstellen?