#Analyse & Commentaar

Toen het Europees Hof oordeelde dat een verbod op ritueel slachten zonder verdoving in orde was, is de beschaving er een stuk op vooruit gegaan

door Peter-Vincent Schuld

Het Europees Hof van Justitie oordeelde afgelopen week in een arrest (in deze een
prejudiciële beslissing op verzoek van het Belgisch Grondwettelijk Hof) ,
ondanks een andersluidend advies van de advocaat-generaal bij het Hof, dat de
Vlaamse overheid rechtmatig handelde toen zij een verbod instelde op  ritueel
slachten van dieren zonder voorafgaandelijke bedwelming. Er is duidelijkheid
gekomen voor alle betrokkenen. Het geeft Europese lidstaten meer mogelijkheden
om dierenkwelling door het ritueel slachten in te perken.

Michel Vandenbosch van dierenrechtenorganisatie Gaia in Antwerpen,
België Foto: © Peter-Vincent Schuld

Uiteindelijk zou een totaal verbod op ritueel slachten een ultieme overwinning
voor de beschaving zijn. Maar dit is stap 1. Een religie belijden kan geen
enkele wrede handeling tegen levende wezens met gevoel rechtvaardigen. Een grote
overwinning voor de voorvechters van dierenwelzijn en dierenrechten, waaronder
de Vlaamse bevoegde minister Ben Weyts en de Belgische dierenrechtenorganisatie
Gaia, aangevoerd door voorzitter Michel Vandenbosch. Deze laatste zet zich
onophoudelijk en onverzettelijk al decennia in voor de verbetering van
dierenwelzijn.

De vraag die het Belgische Grondwettelijk Hof stelde behelsde op dit moment niet
of het ritueel slachten van dieren geoorloofd is, maar de omstandigheden
waaronder en hoeverre het door het Vlaams Gewest uitgevaardigde decreet
rechtmatig is. Dit decreet vindt grondslag in art. 13 van het Verdrag
betreffende de werking van de Europese Unie, uitgewerkt in de Europese
verordening 10099/2009.

Europa heeft gemeend “wezens met gevoel”, een “juridisch statuut” te geven ter
bescherming van hun welzijn. Dat betekent in de praktijk niet dat iedereen
dieren fatsoenlijk gaat behandelen, maar er is een juridisch begin gemaakt. Het
denken over de moraliteit “Dieren en ethiek” is al langer voorwerp van
voortschrijdende inzichten.

Ophaling van een dierlijk kadaver in Tiel, Nederland door de Nederlandse
overheid aangewezen onderneming Rendac Foto: © Peter-Vincent
Schuld

Dat voortschrijdend inzicht begint al met een heel ogenschijnlijk contrair en
ietwat morbide onderwerp, namelijk het verwerken van dierlijke kadavers en
slachtafval. Het is niet toegestaan om afval van dierlijke herkomst (een
terminologie die wordt gehanteerd vanuit de tijd een dier nog louter werd
beschouwd als een roerende zaak) te verwerken in veevoeders waardoor er een
situatie ontstaat dat bijvoorbeeld landbouwdieren middels voering “kannibalisme”
zouden plegen. Uit oogpunt van ethiek maar eveneens uit oogpunt van veterinaire
gezondheid is aan deze praktijk een einde gesteld. Thans worden kadavers en
slachtafval voor het merendeel verwerkt tot energiedragende korrels in te zetten
als biomassa in elektriciteitscentrales en vetten kunnen aangewend worden voor
de productie van biobrandstoffen.

Joodse slagerij in Aix-en-Provence, Frankrijk Foto: ©
Peter-Vincent Schuld

De uitspraak van het Hof moest twee belangen tegen elkaar afwegen.
Enerzijds het respecteren van art. 10 lid 1 van het Handvest van de Grondrechten
van de Europese Unie, waarin vrijheid van godsdienst en uit uitvoeren van de
daarbij behorende riten wordt gewaarborgd versus het belang van het
dierenwelzijn dat ook wettelijk is vastgelegd. Het Hof oordeelde dat de twee
belangen weliswaar tegenstrijdig kunnen zijn maar, zo oordeelt het Hof, dat er
blijvend een manier gevonden moet worden die de twee belangen met elkaar doen
verzoenen. De zaak tegen het decreet is aangespannen door joodse en islamitische
organisaties. Beide godsdiensten kennen de rituele slacht waarbij dieren
onverdoofd worden gedood.

Halal vlees; ritueel geslacht, dieren worden op een brute manier om
het leven gebracht, op de foto een Halal slagerij in Brussel Foto: ©
Peter-Vincent Schuld

Alhoewel media en de joodse behoudende religieuze gemeenschap de nadruk legden op
joodse organisaties is het belang van de islamitische organisaties getalsmatig
qua praktiserende gelovigen veel groter.

Waarom zijn er verschillen en wat zijn dan de verschillen? De joodse
religie is niet hetzelfde als de Joodse bevolking c.q. het Joodse Volk. U leest
het goed, joods met een kleine “j” versus Joods met een hoofdletter “J”.  Iemand
kan etnisch Joods zijn maar de facto niet de joodse religie belijden. Door de
wreedheden in Tweede Wereldoorlog is de Joodse bevolking op een misdadige wijze
gedecimeerd met uitroeiing als oogmerk. Maar niet iedere vervolgde en vermoorde
Joodse medeburger praktiserende de religie overeenkomstig de religieuze
spijswetten. Bovendien is het een heel proces alvorens je in de joodse
religieuze gemeenschap opgenomen kunt worden.

Straatbeeld in de Joodse wijk van Antwerpen waar ook veel orthodoxe
joodse mensen wonen die vasthouden aan de joodse spijswetten. Ondanks
het verschil van inzicht inzake ritueel slachten is het altijd meer dan
goed toeven in de Joodse wijk van Antwerpen die bestaat uit veelal
bijzondere authentieke mensen Foto: © Peter-Vincent Schuld

In de islam is er geen sprake van “één volk”. De islam is een religie die zich
heeft verspreid onder talloze volkeren die door de eeuwen heen en dus
voorafgaandelijk eerder andere religies aanhingen. De islam kent wel een
eenvoudige manier van toetreden en is getalsmatig vele malen groter dan de het
aantal Joodse mensen die de joodse religie belijdt.

De bemerkingen  van een voormalige en destijds in functie zijnde
Israëlische minister, maar ook vertegenwoordigers van de joodse religieuze
gemeenschappen  dat een verbod op ritueel slachten in Europa een daad van
antisemitisme zou zijn, dan wel een gelijkwaardige kwalificatie, raakt
inhoudelijk en feitelijk kant noch wal. Deze opvatting werd ook niet breed
gedragen in de Europese Joodse gemeenschap maar veroorzaakte wel veel
buitenproportionele aandacht. waarbij het niet meer ging over feiten.

Dit soort van discussies vereisen de inzichten van een ethicus en
filosoof.  Mensen van het kaliber van de helaas overleden professor Etienne
Vermeersch die verbonden was aan de Universiteit van Gent. Vermeersch stelde bij
leven dat het ethisch verantwoord handelen een absolute vereiste was vanuit
moreel opzicht. Hij deelde de opvatting dat onverdoofd ritueel slachten kwelling
en marteling van de dieren met zich meebrengt. Het spreekt voor zich dat iemand
als professor Vermeersch, als ethicus en filosoof  zich ook in woord en daad
verzette tegen daadwerkelijk antisemitisme en zulks verafschuwde.

Zullen we de schapen gewoon lekker laten grazen tot en met hun oude dag
in plaats van ze ritueel te slachten? Op de foto schapen op de zeedijk
van de Eemshaven, Delfzijl Foto: © Peter-Vincent Schuld

Voor de toekomst zullen de ogen van het openbaar bestuur niet dienen blind
te staren op de joodse religieuze gemeenschap, maar wel op de islamitische
gemeenschap. Zoals gezegd, getalsmatig vormen zij door immigratie een veel
groter aandeel van de totale bevolking die in de Europese Unie woont en alhier
hun religie belijden. Binnen deze gemeenschap zijn er wel meer ethische kwesties
die een maatschappelijk debat verdienen zoals de positie van de vrouw, het
accepteren van de LHBT-gemeenschap en de algemene omgang met, en het respect
voor mens en dier.

In diverse culturen werden ooit omwille van religieuze redenen mensenoffers
gebracht. Voortschrijdend ethisch inzicht leidde ertoe dat deze wreedheden tot
een einde zijn gekomen, al is het niet uit te sluiten dat inheemse en niet
gekende stammen wellicht dit gebruik nog kennen.
Het is heel wel aan te
nemen dat voortschrijdend ethisch inzicht op zijn minst in de joodse religieuze
gemeenschap en onder de Joodse bevolking, die wel degelijk  ook voorvechters van
dierenwelzijn kent op termijn een kentering valt te verwachten. Immers rites,
met inbegrip van ritueel slachten vormen dogma’s die niet eeuwig stand houden.

Vanaf het moment dat de verlichting tot in de islamitische gemeenschappen
doordringt en er meer secularisatie gaat ontstaan (laten we het hopen) is op
termijn wellicht ook hier een andere visie op het dierenwelzijn te verwachten,
al zal dat niet voor de eerstkomende decennia zijn.
De gewelddadigheden en
terroristische misdrijven zorgen minimaal in Frankrijk ervoor dat er een
discussie is ontstaan in hoeverre de vrijheid van religie op punten niet haaks
staat op de open en vrije samenleving. De corona-crisis en het collectief
belijden van een godsdienst middels erediensten bleken ook met elkaar in
aanvaring te komen.

In de maatschappelijk debatten van vandaag  worden er serieuze vragen gesteld
over praktische begrenzingen aan de vrijheid van godsdienst als deze in strijd
komt met andere kernwaarden. De evolutie van opvattingen in onze Europese
samenleving zullen steeds vaker in aanvaring komen met religieuze aspecten, die
niet rationeel te plaatsen zijn in de maatschappelijke ordening van alledag.

Nu dierenwelzijn door het merendeel van de bevolking wordt onderkend en als
belangrijk wordt ervaren ligt de weg een heel klein beetje open om te gaan
denken om wettelijke kaders aan te passen, zelfs als het de grondwettelijke
kaders of de kaders van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
betreffen. Immers het betreft hier een voortschrijdend ethisch inzicht. Het
menselijk denken is aan evolutie onderhevig.

De Europese Voedselveiligheid Autoriteit EFSA in Parma, Italië Foto:
© Peter-Vincent Schuld

Ten slotte het arrest van het Europees Hof van Justitie in Luxemburg komt
niet uit de lucht vallen. De raadsheren van de Grote Kamer van het Hof leggen
hun oren ook te luisteren. De thans heersende opvatting bij het veterinair
comité van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (European Food Safety
Authority-EFSA-)  zetelend in het Italiaanse Parma had eerder ook al te kennen
gegeven geen voorstander te zijn van onverdoofde rituele slachtingen. Dit alles
eveneens na voortschrijdend inzicht en een evolutie in het denken over levende
wezens, anders dan mensen.

Een religieus dogma van vandaag kan haaks staan op het ethisch inzicht van
morgen. Een wet van vandaag garandeert niet dat er binnen een onbepaalde tijd
een wet komt die de voorgaande wet doet vervangen. Rechtszekerheid was altijd
een onbestaand begrip geweest voor een dier. De realiteit van vandaag heeft ons
geleerd, dat de rechtszekerheid voor een mens eveneens zo relatief is als de
situatie waarin we terechtkomen.

Leve het dier!

Toen het Europees Hof oordeelde dat een verbod op
                        ritueel slachten zonder verdoving in orde was, is de beschaving er een stuk
                        op vooruit gegaan

Auteursrecht als wapen tegen nepnieuws en als

Toen het Europees Hof oordeelde dat een verbod op
                        ritueel slachten zonder verdoving in orde was, is de beschaving er een stuk
                        op vooruit gegaan

Hoe krijgen de Britten en de EU

Leave a comment

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *