Door Jan Schils

Nog nooit in de geschiedenis van de Europese Unie hebben Raad, Commissie, Parlement en de ECB, de huisbank van de Unie, zo grootscheeps met duizelingwekkende miljardenbedragen aan euro gegoocheld dan de afgelopen maanden en weken. Doel van deze miljardenstroom is, zo zegt de Europese Commissie, de schadelijke gevolgen van de klimaatverandering te bestrijden en de economische ravage, die door het Corona-virus (Covid 19) is aangericht onder de lidstaten en hun bevolking, te boven zien te komen.

Maar er schuilt wel een vette adder onder het gras. De Commissie droomt van de invoering van een Europese (corona)belasting voor grote internationale bedrijven met een omzet van meer dan 750 miljoen euro en een CO2 heffing op in de EU ingevoerde producten. Vraag is wel of de 27 lidstaten van de EU daarvoor te porren zijn want daarover moet unaniem worden beslist. Want als dit doorgaat, lijkt de weg vrij voor nog meer Europese belastingen in de toekomst. Daar kun je donder op zeggen.

Geen kans voor “Rode Frans”

Terug naar begin van dit jaar. Het nog volop bezige “Eurobillions Bal” werd rond de jaarwisseling met veel tamtam geopend door het bruidspaar van dienst Ursula von der Leyen en haar rechterhand, de tegen wil en dank tot EU-klimaatpaus gebombardeerde Frans Timmermans. Over hem wordt in het Brusselse circuit gezegd dat hij en zijn rode achterban liever het omgekeerde hadden gezien: Frans op de stoel van Ursula en Ursula op die van Frans. Maar vooral de Franse president Macron gruwde alleen al bij die gedachte met het gekende gevolg. Een Franse diplomaat in Brussel verklapte ons dezer dagen dat Macron destijds bang was dat Timmermans “gezien zijn eigengereide karakter” teveel een eigen koers zou gaan varen als opvolger van Jean-Claude Juncker. Ook zou de Franse president geen “ongeleid projectiel” aan het hoofd van de Commissie gewild hebben en na overleg met Mutti Merkel de voorkeur hebben gegeven aan een rustiger en meer kneedbaar personage als Von der Leyen, nadat een eerdere Duitse kandidaat was afgevallen. Nog een andere anekdote ging destijds rond in Brussel, aldus de Franse diplomaat. Zo zou van Nederlandse zijde voor Timmermans zijn gepleit “omdat hij 7 talen spreekt en zo een bruggenbouwer bij uitstek zou kunnen zijn tussen de lidstaten bij conflicten of moeilijk op te lossen problemen… Waarop een kennelijk goed geïnformeerde Macron laconiek zou hebben uitgeflapt: “Et alors, elle (Ursula) a 7 enfants….”

Terug naar de Green Deal. Dat is het door Von der Leyen en Timmermans bedachte en nog unaniem door de 27 lidstaten van de EU goed te keuren pact om Europa tegen 2050 CO2-vrij te maken door verplicht oplegde klimaatmaatregelen. Die maatregelen zullen bij eventueel onwillige of onvermogende lidstaten met hoge boetes afgedwongen worden, zo sprak Timmermans dreigende bij de presentatie van de “deal”, die in enkele lidstaten en ook in het Europees Parlement al op forse kritiek werd onthaald.

Schone lucht met een vies luchtje?

Niet omdat iemand zich zou verzetten tegen de kans om tegen 2050 alleen nog alleen maar schone lucht in te ademen, wel om de autoritaire manier waarop het tweetal bedenkers het pact presenteerde en onvoldoende communiceerde over de financiële consequenties. Er zou namelijk een prijskaartje aan hangen van in totaal 5000 miljard euro aan het einde van de rit, over precies dertig jaar dus. Maar volgens de eerste reacties van heel wat experts meteen na de lancering van de Green Deal (en dus kort voordat de coronacrisis uitbrak) is dat getal louter natte vingerwerk, niet alleen door een gebrekkige onderbouwing, maar ook omdat er tussen nu en 2050 zoveel zou kunnen gebeuren, dat alle cijfers aan de prullenbak toevertrouwd zouden moeten worden.

De mondiale smeerkezen

Wie had kunnen vermoeden dat een smerig virus zou gauw dit laatste argument zou bevestigen? Bovendien bleken Ursula en Frans al dan niet gewild totaal voorbij te zijn gegaan aan het feit, dat supervervuilers op onze planeet zoals (in volgorde van hun bevolkingsaantal) China, India, de VS, Brazilië, Pakistan en Indonesië helemaal niet van plan zijn het spel mee te spelen. Zonder nader tegenbericht zullen deze landen, die die samen goed zijn voor om en nabij de 3600 tot 4000 miljoen inwoners tegenover een EU-bevolking van 500 miljoen het milieu massaal blijven verpesten.

Dat het misschien beter zou zijn geweest om te proberen de supervervuilers mee in het bad te nemen, hebben Von der Leyen en Timmermans bewust niet geprobeerd. Ze voelden op hun klompen aan dat genoemde grootmachten zich niet door het aan invloed en macht inboetende Europa de les zouden laten spellen. In de plaats daarvan spraken ze euforisch van een (zoveelste) “historisch moment” voor Europa. Maar Timmermans kon afgelopen weekend toch niet laten om een staaltje machtswellust te etaleren en te tonen wie volgens hem de baas is. In een interview met een Belgische krant zei hij: “Of we de klimaatdoelstellingen halen, ligt niet aan de wetenschappers of de banken. Dat is puur politiek.”

2050…. zijn Ursula en Frans dan nog onder ons?

Die historische gebeurtenis zou tegen het jaar 2050 (als Ursula en Frans in het gunstigste geval in een luxe bejaardenoord Coronavrij hun dagen slijten of het tijdelijke al met het eeuwige hebben verwisseld) wel eens alleen in de pijnlijke herinnering van de Europese belastingbetalers kunnen voortleven. Vooral als de rest van de wereld niet in het klimaatverhaal heeft willen of kunnen stappen.

Terwijl de euforie over de Green Deal op de 13de (!) verdieping van het hoofdkwartier van de Commissie in Brussel, waar Ursula ook permanent woont (maar zonder haar zeven al grote kinderen) “om niet in de dagelijkse files te hoeven zitten”, wat afzwakte, kwam Timmermans toch nog even na twee eerdere mislukte pogingen als gevolg van de verdere verspreiding van het Corona-virus zijn Farm to Fork strategie uit de doeken doen, die bepaalt hoe de Europese landbouw er de komende tientallen jaren moet uitzien om de klimaatdoelstellingen te kunnen waarmaken. Daaraan vooraf was Timmermans, hetgeen de vrees van Macron bevestigde, inderdaad wat eigengereid als een bulldozer te werk gegaan in het Commissiehoofdkwartier. Want hij mag dan wel officieel vice-president van de Commissie zijn en klimaatcommissaris, de landbouw behoort helemaal niet tot zijn portefeuille.

De enige echte authentieke landbouwcommissaris van de huidige Commissie-Von der Leyen is de Pool Janusz Wojchiekowski, lid van de rechtse Poolse regeringspartij Recht & Rechtvaardigheid (PiS) die na democratische verkiezingen met een grote meerderheid in het parlement aan de macht kwam. Tot grote frustratie van al wat links en groen is in de EU, maar ook deels bij de liberalen en christendemocraten. Iedereen zou verwachten dat de echte en niet de fake-landbouwcommissaris het landbouwluik van de klimaatplannen voor zijn rekening zou nemen, maar dat was buiten Timmermans gerekend.

Nadat hij in januari nog de boeren in Nederland en Europa op stang had gejaagd met het dreigement dat de oppervlakte aan landbouwgrond in Europa en de landbouwexport gehalveerd zouden moeten worden en de boeren als onnozelaars bestempelde omdat ze vasthielden aan een landbouwmodel dat totaal verouderd was, trok hij na striemende kritiek uit alle mogelijke hoek in zijn F to F strategie zijn keutel in. Nu stelde hij voor om het totale areaal aan biologische landbouw in Europa tegen 2050 van 8 procent nu naar 25 procent uit te breiden, het gebruik van pesticiden en antibiotica in de veehouderij met 50 procent te verminderen en 20 procent minder meststoffen (dierlijk en chemisch) te gebruiken.

Realiteitszin is ver te zoeken

Tegen 2050 moet 30 procent van de totale landoppervlakte in de EU beschermd natuurgebied zijn waarin een bosbouwprogramma zorgt voor de aanplant van 3 miljard bomen, voor heggen, vijvers, wallen e.d. “Duurzame voedselproductie en een gezonde levensstijl”, luidt de boodschap van Timmermans. Hij wil “ook niet zeggen dat je geen vlees mag eten, maar vertellen wat gezond is en wat niet”. Voor de financiering van de F to F strategie stelt hij voor jaarlijks 20 miljard op de EU-landbouwbegroting vrij te maken ofwel bijna 600 miljard euro tot 2050. Samenvattend komt de belangrijkste kritiek op deze strategie erop neer dat Timmermans’ plannen leiden tot een forse daling van de landbouwproductie, terwijl de vraag naar voedsel de komende jaren in Europa en de rest van de wereld zal stijgen.

Ook LTO Nederland haalt vernietigend uit: “Deze plannen staan veraf van de realiteit. Verduurzaming in de landbouw vindt niet plaats vanachter een bureau in Brussel maar op het land, de stal en de kassen.” En als het dan toch moet gebeuren eist LTO dat de boeren de extra inspanningen en investeringen voor de groenere productie vergoed krijgen. De woordvoerder van een Franse boerenorganisatie haalde er zelfs het sprookje van De la Fontaine bij over de vos en de raaf ( “Als de vos de passie preekt, boer pas op je kippen”). Dat sloeg dan weer op een eerdere opmerking van Timmermans (de vos) dat de boer (de raaf) een cruciale rol speelt voor het welslagen van de klimaatplannen. Intussen mocht de echte landbouwcommissaris Wojchiekowski wel de kastanjes uit het vuur halen en de boeren in Europa de EU-meerjarenbegroting voor de periode 2021-2027 voor te stellen, die neerkomt op een forse vermindering met 9 procent vergeleken met de periode 2014-2020.

Volgens LTO Nederland staat dat haaks op de plannen van Timmermans voor verduurzaming van de landbouwproductie en voedselzekerheid, waarvoor juist extra investeringen nodig zijn.. Kennelijk hebben de fake-landbouwcommissaris en de echte niet goed met elkaar gecommuniceerd…
En vervolgens kwam om niet opnieuw het woord “historisch” te moeten gebruiken of misbruiken, wat Von der Leyen noemde, “ het moment van Europa”. Ze bedoelde daarmee een herstelfonds van 750 miljard euro om klap van de Coronacrisis te milderen. 500 miljard euro daarvan zou als gift naar de meest getroffen lidstaten (Italië en Spanje) moeten gaan en 250 miljard euro als goedkope lening.

De aflossing van al dat geld door de lidstaten naar draagkracht zou in 2028 moeten beginnen en de laatste terugbetalingen zouden in 2058 moeten plaatsvinden. Waarmee de Commissie vaarwel zegt tegen haar eigen principiële standpunt om geen rekeningen door te sturen naar de volgende generaties.

Nederland, Denemarken, Zweden en Oostenrijk, die eerder al het plan Merkel-Macron voor een dergelijk plan van 500 miljard euro afwezen, blijven sceptisch. Spanje en Italië hebben nooit enige financiële discipline vertoond. Bovendien is corruptie in beide landen nooit ver weg, terwijl de Italiaanse maffia een zeer bedenkelijke rol speelt in ’s lands economie. Maar ze maken wel deel uit van de Europese interne markt die voor de export van de “vrekkerige” landen van levensbelang is. Daarom heeft Timmermans de Tweede Kamer de raad om de situatie “goed te analyseren en uit “welbegrepen eigen belang” akkoord te gaan met het herstelfonds: “Zo kunnen we weer bloemen verkopen aan Italië.” Daarmee heeft hij wel een punt.

Op 19 juni vergadert de Europese Raad van regeringsleiders in Brussel over de verschillende voorstellen van de Commissie over het klimaat, de meerjarenbegroting 2021-2027 en het hertstelfonds. Als het feest voor Italië en Spanje doorgaat, krijgt Madrid 77 miljard euro cadeau en een goedkope lening van 64 miljard euro. De Italianen krijgen 82 miljard euro aan giften en 90 miljard euro aan goedkope leningen.

EU heeft pijnlijk gefaald

Als de coronacrisis twee dingen pijnlijk heeft aangetoond, dan is het wel het gemis aan een gezamenlijk volksgezondheidsbeleid in de EU, compleet met een financieel plaatje over een medische toegankelijke zorg voor alle burgers tegen voor hen betaalbare prijzen en verzekeringsmogelijkheden. Dit “recht op gezondheid” zou dan eventueel in een apart protocol bij de Europese grondwet gevoegd kunnen worden. Was er wel een gezamenlijk beleid geweest, dan zouden bijvoorbeeld de bejaardentehuizen in verschillende lidstaten niet van de ene op de andere dag hermetisch zijn afgesloten en zouden duizenden inwoners, die niet door het virus besmet waren, niet eenzaam en verlaten aan hun lot zijn overgelaten en letterlijk gecrepeerd zijn ver van wat hen alleen nog restte: hun familie en dierbaren

Ten tweede heeft de coronacrisis nog eens onderstreept, dat Europa een echt doorgedreven sociaal beleid mist en dat het alleen bereid is extra miljarden euro te mobiliseren als de economie in gevaar komt. Met dit laatste is niets mis want als het economisch leven stagneert, gaat het niet alleen verkeerd met de werkgelegenheid met een impact op de werkloosheids-, sociale- en pensioenuitkeringen. Dan geraken ook andere zwakken in de samenleving zoals zieken en armen dieper in de miserie. Daarbij had het duo Ursula-Frans bij het presenteren en opeisen van honderden miljarden euro wel even stil kunnen staan, maar die empathie mist het tweetal kennelijk. Zeker wanneer je weet dat de EU volgens de cijfers van de Commissie zelf minstens 60 miljoen (!) armen telt, equivalent van nagenoeg de totale bevolking van Frankrijk…..