Waarom het voor Oekraïne verstandiger is om nooit Sint-Petersburg te bestoken

door Peter-Vincent Schuld en Christel Dubos

De zaken zijn helder. Oekraïne krijgt Nederlandse, Deense en Noorse F16’s. Vanuit Zweden lijken er SAAB-straaljagers te worden geleverd en ook vanuit de VS lijken er toestellen in gereedheid te worden gebracht om de Oekraïners de kans te geven om hun land te verdedigen.

Er is een voorwaarde, de toestellen mogen niet op Russisch grondgebied ingezet worden. Ook vanuit het Westen geleverde raketsystemen en ander materieel zoals de HIMARS mogen niet ingezet worden op doelen die de facto op het Russisch grondgebied bevinden overeenkomstig de bepaalde grenzen van 1991 na het uiteenvallen van de Sovjet Unie. Dat zijn harde afspraken. In het geval Oekraïne zich niet houdt aan deze afspraken zal de massieve steun die het nu geniet echt gaan verliezen. Het is ook in het belang van Oekraïne zelf, immers een totale escalatie zal leiden tot urbane abattoirs die hun gelijken niet zullen kennen.

Wat Oekraïne zelf als wapens produceert, ja daarover kun je geen afspraken maken. Afgelopen weekend deelde Oekraïne mee dat het naast de drones zelf systemen had geproduceerd die eventuele doelen in Moskou en Sint-Petersburg zouden kunnen bereiken. Maar de vraag is of het wijsheid is om Sint-Petersburg te gaan bestoken.

Kijk een enkele drone is een speldenprik die niet al te veel emoties teweeg zal brengen, maar wanneer de stad en de oblast massief bestookt gaan worden, dan komen er historisch ingegeven krachten vrij.  Eens die geest uit de fles is, dan bereiken we een fase waarbij we ons hart moeten vasthouden.

Historisch besef en twee nijlpaarden met een grote bek

Nu spelen (percepties van) historisch besef en hoog oplopende emoties een niet onbegrijpelijke doch een belangrijke rol in de oorlog in Oekraïne. Ik herhaal het nog maar een keer, de gemiddelde burger in het westen van Europa heeft een historische kennis van een mini-garnaal t.a.v. van deze regio op het Europese continent.  Het gevolg is dat het bij online discussies net lijkt of er nijlpaarden hun enorme scheur naar elkaar en ten overstaan van de goegemeente opentrekken zonder dat er iets daadwerkelijk zinnigs uitkomt. Zo krijgen we dus beeldvormingen die haaks staan op de realiteit.  Daar schuilt een zeker gevaar in omdat de publieke opinie dan kan vragen om het  bedrijven van achteraf bezien ongewenste politiek. Het is daarom dan ook belangrijk dat er vanuit de EU, vanuit de NAVO en vanuit de VS getracht wordt om de hoofden in “Kiev” koel te houden in zoverre dat mogelijk is.

Het beleg van Leningrad (Sint-Petersburg)

Gedurende de Tweede Wereldoorlog werd door nazi-Duitsland de operatie Barbarossa gelanceerd met als doel om de Sovjet-Unie te veroveren en te verslaan. Onderdeel van deze operatie, ook wel als het Oostfront geduid bestond uit de belegering van Leningrad (Sint-Petersburg) die maar liefst 900 dagen aanhield. Vanuit het noorden werd de stad aangevallen door de destijds met de Duitsers collaborerende Finnen. Vanuit het zuiden werden de aanvallen ingezet door de de troepen van de Duitse Wehrmacht aangevuld de Spaanse Blauwe Divisie, die bestond uit vrijwilligers die in actieve dienst van Duitsland reguliere Wehrmacht-uniformen droegen maar waarbij het eigen tenue bestond uit een blauw hemd waardoor ze de naam “Blauwe divisie” kregen. Van 8 september 1941 tot en met 27 januari 1944 werd de stad aanhoudend bestookt met artillerie en luchtbombardementen.

Alles werd door de Duitsers aan gort geschoten; Monumenten, fabrieken, woonhuizen, winkels, kerken en zelfs een kinderziekenhuis annex sanatorium moest er aan geloven..

De eerste luchtbombardementen door de nazi’s werden uitgevoerd met om en nabij 250 bommenwerpers. Het doel van Hitler was om de stad totaal te vernietigen, de inwoners uit te hongeren en hen collectief een wisse dood in te jagen. Leningrad zou daarna door Hitler aan de Finnen worden gegeven als “oorlogsbuit”.

In het Russisch denken en het Russisch historisch besef, hoe eventueel vervormd, misvormd of zelfs overeenkomstig de feiten is, kan elke aanval op Leningrad (Sint-Petersburg) een zekere vorm van erfelijke herbeleving veroorzaken  van wat de nazi’s hebben aangericht met het aanvalsplan genaamd Unternhemen Nordlicht. De Sovjet-troepen wisten uiteindelijk de nazi’s te verdrijven en Leningrad buiten schootsafstand van de Duitsers te brengen.

De prijs die betaald werd is onmenselijk hoog. De officiële cijfers gaan naar de 633.000 burgerdoden, maar cijfers van rond een miljoen burgerdoden zouden volgens onderzoekers zeer meer zeker tot realiteit horen. Dan hebben we het nog niet over het aantal Sovjet-militairen die gesneuveld zijn. Dat cijfer ligt ongeveer op de 300.000 man. Aan nazi-Duitse zijde worden de slachtoffers geschat op ongeveer 100.000  manschappen. De stad was volledig verwoest. Nog maar eens een keer. In 1703 Werd Sint-Petersburg gesticht door Tsaar Peter de Grote.  Het was een politiek statement van Tsaar Peter, met de bouw verving hij op dezelfde plek de vervallen en de door Ivan de Verschrikkelijke ontvolkte Hanzestad Novgorod. Het werd de hoofdstad van Rusland en moest weer het venster op het Westen worden. Dat hebben ze gedurende de Tweede Wereldoorlog geweten toen de bommen en mortieren door de “vensters op het westen” de stad en haar bevolking vernietigden. Nu was het Adolf de Verschrikkelijke.

Gedurende het beleg van Leningrad (Sint-Petersburg) waren er hongerwinters. Er was gewoon niets te eten. Alles werd opgeofferd om als voedsel te dienen, het voer voor paarden, haver, werd gebruikt om brood te bakken. De stad was qua oorlogsvoorbereiding (civiele verdediging) niet voorzien op grote hoeveelheden voedsel voor de burgerbevolking. Dat heeft er helaas in geresulteerd dat mensen zich te buiten gingen aan kannibalisme. Naar schatting zijn honderden mensen hiervoor opgepakt waarvan een aanzienlijk deel is geëxecuteerd.

Het resulteerde erin dat doden vaak niet werden begraven maar werden verborgen, om zodoende hun voedselbonnen nog te kunnen verkrijgen en te verzilveren. Als de wateren rond Leningrad bevroren waren, dan werd er nog wel eens wat eten over het ijs aangeleverd. Maar de mensen hadden het slecht en velen stierven een verschrikkelijke hongerdood. Dat mensen elkaar dit kunnen aandoen is natuurlijk een gotspe. Op een waardige manier begraven van de slachtoffers was er amper en vaak niet bij.

Maar………

Als u persoonlijk of uw naaste het slachtoffer bent geworden van een ernstig geweldsmisdrijf, geeft u dat overeenkomstig ons rechtssysteem nog niet om het gedrag in wat voor vorm te kopiëren en op anderen te projecteren c.q. los te laten. In dit geval doelende op de Russische praktijken in Oekraïne.

Het eventueel aanvallen door Oekraïne van Sint-Petersburg zou voor de Russische president Poetin een reden kunnen zijn om nog meer door te slaan en nog zwaarder geweld te gebruiken, waarbij  we niet uitsluiten dat dan het gebruik van tactische nucleaire wapens echt een reële optie is. De oorlogservaringen en zware ontberingen gedurende de Tweede Wereldoorlog van de ouders en grootouders van Poetin zijn een absolute trigger voor de Russische president. Ratio speelt dan geen rol meer. Hoezeer Poetin op dit moment alle grenzen van het redelijke overschrijdt en op basis van de dynamiek van de dag er geen uitzicht is op een snel staakt-het-vuren, hebben we te maken met een conflicterend denken in het hoofd van Vladimir Poetin. Let op, posttraumatische stressstoornissen kunnen overerfbaar zijn tot op zekere hoogte en zijn mede afhankelijk van wat je in je jeugd is bijgebracht en wat je hebt gehoord en hebt ervaren. Geldt ook voor Poetin. Zo’n gegeven kan iemand helemaal laten doorslaan tot het zelf begaan van onvergeeflijke daden.

Sint-Petersburg is de thuisstad van Poetin. Poetin lijkt tot op de dag van vandaag te zijn geobsedeerd door de massale vernietiging van mensenlevens en de stad Sint-Petersburg zelf. Hoe tegenstrijdig het ook klinkt als we de aantallen doden die aan Russische en Oekraïense zijde zijn gevallen tellen en het gemak waarmee er overheen gestapt wordt door Poetin en het Kremlin, mag je nooit de fout maken om niet te beseffen dat iemand tegengesteldheid kent in het eigen denken. Een mate van bipolariteit in extremis? We brachten aan het begin van de oorlog in Oekraïne een twee verhalen over het denken van Poetin, en dit is een aanvulling daarop.

Op basis van de totale toestand in de regio zal Poetin een stevige aanval in Sint-Petersburg beschouwen als het begin van de herhaling van het beleg van Sint-Petersburg in de Tweede Wereldoorlog en daarin een hernieuwde legitimatie vinden van zijn zogenaamde speciale militaire operatie tot denazificatie in Oekraïne om deze vervolgens aan te wenden en uit te buiten.

Het Westen zal Oekraïne dus echt een beetje in toom moeten houden om de begrijpelijke ontembare furie der kwaadheid in Oekraïne niet om te toveren tot een onherstelbare duivelse rampzaligheid. In heel het conflict spelen percepties van de geschiedenis een primaire rol. Met nadruk percepties, want iedereen zoekt een voor hem of haar passende uitleg om eventuele oorlogshandelingen te legitimeren. Oorlog is namelijk altijd vuil. De vinger aan de trekker bepaalt het eventuele fatale lot van de opponent. Ook na de Tweede Wereldoorlog en gedurende de Koude Oorlog was het bepaald geen pretpark in Leningrad (Sint-Petersburg).

(4) Billy Joel – Leningrad (Audio) – YouTube

Om het gevoel te benaderen van de sfeer in Leningrad destijds brengen wij in uw herinnering het nummer “Leningrad” van de Amerikaanse zanger Billy Joel. Hierboven verwijzen we naar de link.

Een lach en een traan

Mochten onze vrienden in Oekraïne besluiten om Moskou met explosieven te viseren dan strekt het wel tot de aanbeveling om dat zonder wodka en dus onbeneveld te doen en niet het verkeerde “Moscow”  aan te vallen, want dan is er sprake van “friendly fire”. Op Amerikaanse bodem, in de staat Maine ligt een stadje dat Moscow heet en bekend staat om de radarinstallatie van de Amerikaanse luchtmacht. Dus als u zegt dat het stikt van de de Amerikanen in Moscow, dan kunt u vanuit een bepaald perspectief  gelijk hebben.

Maar hoe reïntegreren we Rusland als de oorlog over is? Gaan we door in haat of weten we de menselijkheid weer vorm te geven? Hoe gaan we Oekraïne weer opbouwen? Hoe groot zal ons hart zijn? Zijn we in staat elkaar te vergeven? Er bestaat een schrale troost. Uit de melancholie van het verdriet en de pijn, het verlies en de nodeloze dood is er kracht te halen.